Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

2C = O 
NH^
+
v °
C O O H  
G lio k sil kislota
Allantoinaza
S iyd ik cK il
8.5-rasm.
Siydik kislotasining hosil bo‘ lishi va chiqarilishi
Podagra. SogTom odam qonida 3-7 mg/dl siydik kislota bo‘ ladi, 
uning konsentratsiyasining ko‘payishi (giperurikem iya) podagra 
kasalligiga olib keladi. Siydik kislota suvda yomon eriydi, qonda 
oqsil va boshqa moddalar bilan birikkan holda bo‘ ladi. Podagra 
kasalligida mayda bo‘g ‘ imlarda takrorlanuvchi o‘tkir yalligTanish 
kuzatiladi (podagra krizlari). Ko‘pincha kasallik oyoq bosh barmog 
ining birinchi bo‘g ‘ imini y a llig ‘ lanishidan boshlanadi. Kriz vaqtida 
bemor og‘riq kuchli bo‘ lganligidan, hatto choyshab tegib ketishiga

---

ham chiday olm ay qoladi. K asallik huruji soatlab davom etadi va bir 
necha oydan keyin yana takrorlanadi. Kriz davrida siydik kislotaning 
mononatriyli tuzi kristallari bo‘g ‘ imda to‘planadi. Urat kristallarini 
leykotsitlar fagotsitlaydi. K ristallar ta’sirida lizosoma membranalari 
yem iriladi. A jralib chiqqan lizosoma fermentlari hujayralarni 
yem irib tashlaydi. Hujayra parchalanishining mahsulotlari esa 
yalligTanishga sabab bo‘ ladi. Uratlarning to‘planib ko‘payib borishi 
natijasida podagra tug‘nlari (tofuslar) paydo bo‘ ladi. Ular ko‘pincha 
mayda bo‘g ‘ inlar, paylar, tog‘ay va terida to‘planadi. Tofus ustidagi 
teri atrofiyaga uchrab yem iriladi va uratlardan tashkil topgan kukun 
to'kilib turadi. Bo‘g ‘ im larda tug‘nlar paydo bo‘ lishi ularning shaklini 
o‘zgartirib, funksiyasini izdan chiqaradi. Buyrak to‘qim alarida 
uratlar to‘planib qolishi podagraning ko‘p uchraydigan asorati - 
buyrak yetishm ovchiligiga olib keladi. Uratlardan buyrak toshlari 
ham hosil bo‘ lishi mumkin. Podagra keng tarqalgan kasallikdir: turli 
mamlakatlarda katta yoshli aholining 0,3 dan 1,7 % gacha bofigan 
qismi ushbu hastalik bilan og‘riydi. Erkaklar orasida bu kasallik 
ayollarga qaraganda 20 baravar ko‘proq uchraydi.
Giperurikemiya, asosan, irsiy bo‘ ladi. Giperurikemiyaning ogTr 
shakli - Lesh-Nixan sindromi X-xromosoma bilan tutashgan retses- 
siv belgi sifatida nasldan-naslga o ‘tib boradi (o‘g ‘il farzandlarda 
namoyon bo‘ ladi). Bunday bolalarda serebral falajlar ham kuzatiladi, 
aql-idroki o‘zgargan bo‘ Iadi, ular o‘zlariga jarohat yetkazadilar: 
lab, barmoqlarini tishlab qonatadilar. Bu kasallik «qutqarish 
yo ‘ li»da 
qatnashuvchi 
gipoksantin-g‘aninfosforiboziltransferaza 
fermentining norm adagiga nisbatan bir necha ming baravar kamroq 
bo‘ lishi bilan bogMiqdir. Shuning uchun gipoksantin va g ‘anin, 
nukleotidlar sinteziga sarflanmasdan, siydik kislotaga aylanadi va 
giperurikem iyaga olib keladi (8.6-rasm). Podagrani davolashda 
allopurinoldan foyda- laniladi, u gipoksantinning Struktur analogidir 
(8.7-rasm).
248

---

AMF -*■ 
▼
Adenozin
Ksantin
i
Siydik kislota