Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari

Ishqalash  (o‘lchamiga  etkazish). 

Ishqalash  dastlab  jilvirlab  olingan  detal  sirtlarini 

yakunlovchi  pardozlash  uchun  xizmat  qiladi.  Tashqi  silindrik  sirtlarni  ishqalash  abraziv 

mikrokukunni (o‘lchami 3  mkm dan 20  mkm gacha  kattalikdagi  donachali)  moy  yoki  maxsus 

pasta  bilan  dastlab  yopishtirib  olinadigan  (bunda  ishqalovchi  sirtga  abraziv  donachalarni 

botirish  tushuniladi)  cho‘yandan,  bronzadan  yoki  misdan  tayyorlanadigan  ishqalagich 

yordamida  amalga  oshiriladi.  Abraziv  kukunni  tayyorlash  uchun  korund,  xrom  oksidi,  temir 

oksidi va boshqalardan foydalaniladi.  Pastalar  abraziv  kukun  va  kimyoviy  aktiv  moddalardan tarkib 

topadi.  Ular  turli  tarkibga  ega  bo‘ladi.  Masalan,  voskni  va  parafinni  moy  va  kerosin  bilan 

aralashtirilgan  pastalar  qo‘llaniladi.  Yakka  tartibli  ishlab  chiqarishda  va  taxmirlash 

ustaxonalarida  detallarning  tashqi  silindrik  sirtlari,  masalan,  vallarning  bo‘yinlari, 

ishqalanuvchi  detal  o‘lchami  bo‘yicha charxlangan,  mis,  bronza,  vtulkalar  ko‘rinishidash 

ishqalagich  yordamida oddiy tokarlik dastgohdarida amalga oshiriladi. Vtulka bir tomonidan 

qirqilgan bo‘lib, unga pasta surkaladi yoki tekis yupqa qatlamda mayda korund kukuni mashina 

moyi  bilan  surkaladi.  Keyin  vtulka  qisqichiga  o’rnatiladi.  ishlov  beriladigan  detalga  kirgiziladi. 

Qisqkchni  bolt  bilan  torta  borib,  bir  tekkisda  kul  yordamida  ishkalagichni  aylanuvchi  detalga 

kiritiladi.  Ishkalashda  detalni  suyuq  mashina  moyi  yoki  kerosin  bilan  moylab  turish  foydali 

bo’ladi.  

---

 

10.4-rasm. Dumaloq jilvirlash sxemalari: sirtni jilvirlash 

 

Ishqalash  uchun  diametrga  5—20  mkm  atrofida  qo‘yim  qoldiriladi.  Ishqalash  paytida 

detalning  aylanish  tez-liga  10  —  20  m/min  bo‘ladi.  Yirik  seriyali  va  yalpi  ishlab  chiqarishda 

ishqalash maxsus ishqalovchi dastgoh larda amalga oshiriladi.