Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari

Texnologik ishlov beruvchi tizimga (TIBT) ta’sir etuvchi kuch ostida dastgoh detallari 

ishlov  berilayotgan  detal  va  kesuvchi  asbobning  deformatsiyasi  TIBT  ning  bikrligi.

  Metall 

kesish dastgohlarida detallarga ishlov jarayonida hosil bo’lgan kesish, moslamani siqish kuchlari 

va  boshqa  kuchlar  dastgoh  detallariga  ishlov  berilayotgan  detalga,  kesuvchi  asbobga  ta’sir 

ko’rsatadi.  Natijada  ularning  deforamatsiyalanishi,  kesuvchi  qirrani  holatini  o’zgarishi,  detal 

o’lchamlarining  o’zgarishi    kabilar  kuzatilib  to’g’ri  geometrik  shaklda  og’ish  hollari  vujudga 

keladi (konussimonlik, ovallik). 

 

3.1-rasm. Detallarni tekis va silindrik yuzalari bo’yicha o’rnatish 

 

Ishlov  berish  jarayonida  hosil    bo’lgan  deformatsiyalar  ta’sirida  sodir  bo’luvchi  to’g’ri 

shakldan og’ish hollari 3.2-rasmda keltirilgan. 

 

---

3.2-rasm. TIBT ning deformatsiyasi natijasida to’g’ri geometrik shakldan og’ish hollari. 

 

Yuqoridagilardan  ko’rinib  turibdiki  TIBT  ning  bikrligi  detallarni  tayyorlash  aniqligiga 

katta ta’sir ko’rsatadi. 

TIBT  ning  bikrligi  deganda  elastik  ishlov  berish  tizimining  kuch  ta’sirida 

deformatsiyasiga qarshilik ko’rsatish qobiliyati tushuniladi. 

J

T

= R

u

/u, kg/mm,  

 

 

 

(3.7) 

bu yerda: J

T

- tizimning bikrligi; R

u

- kesish kuchining radial tashkil etuvchisi; u- kesuvchi 

qirraning siljishi (deformatsiyasi). 

Bikrlikka teskari tushuncha moslanuvchanlik deb yuritiladi yoki: 

T

J

1





 mm/kg  

T

J

1000



mkm/kg.    

(3.8)