Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari

Ishlab chiqarish turlari tavsifi 

9.1. Jadval 

 

Kiyoslash 

elementi 

(ko’rinishi) 

Ishlab chiqarish turi 

donalab 

Seriyali 

yalpi (ko’plab) 

Biriktirilgan 

operatsiyalar 

koeffitsiyenti 

>40 

20-40 mayda seriyali  

10-20 o’rta seriyali  

1-10 ko’p seriyali 

1 

Ish joyini maxsusligi 

maxsus emas 

Bir  necha  operatsiya  bajarish 

uchun  

Bitta  operatsiyani 

bajarish uchun  

Mahsulot 

nomenklaturasi 

keng va xar xil 

CHeklangan va aniqlangan 

Bitta  

Dastgohlar  

Universal,  RDB 

boshqariladigan 

Universal, 

RDB 

boshqariladigan, 

maxsuslashtirilgan  

Maxsus  

Dastgohlar joylashuvi 

Dastgohlar 

guruhlari 

bo’yicha  

Guruhlar 

bulimlar 

va 

texnologik jarayon bo’yicha  

Texnologik 

jarayon bo’yicha  

Ishchilar 

kvalifikatsiyasi 

Yuqori 

Yuqori va o’rtacha  

Past (sozlovchilar, 

yuqori) 

Ishchi asbob 

Standart 

va 

normallashtirilga

n 

Standart, normallashtirilgan va 

maxsus 

Maxsus 

va 

parmalashshtirilga

n 

Nazorat 

o’lcham 

asboblari 

Universal  

CHegaraviy va universal 

CHegaraviy 

va 

maxsus 

Moslamalar  

Universal 

va 

normallashtirilga

n 

Maxsuslashtirilgan  va  qayta 

sozlanadigan 

Maxsus 

Texnologik 

hujjatlar 

ko’rinishlari 

Marshrut 

Marshrut va operatsiyalar 

To’liq 

marshrut 

va  operatsiyalar, 

ayrim 

usullar 

to’liq yoritiladi 

Mahsulot tannarxi 

Yuqori 

O’rtacha  

Past  

Ishlab chiqarish sikli 

Uzoq 

davom 

etadi 

O’rtacha  

Oz (minimal) 

Ishlab 

chiqarish 

unumdorligi 

Uncha 

yuqori 

emas 

O’rtacha  

Yuqori 

(maksimal) 

Normallashtirish 

ko’rinishi 

Tajriba-viy 

statistik 

Hisobiy va tajribaviy statistik 

Hisobiy  tadkikiy 

tekshirish bilan 

 

Ishlab  chiqarish  turini  bir  necha  xil  usullarida  aniqlanishi  mumkin.  Ma’lumot  berilgan 

detalga ishlov berish uchun texnologik jarayonni loyihalashda berilgan yillik dasturga (xajmga) 

asosan  9.2.  jadval  yordamida  ishlab  chiqarish  turini  taxminan  aniqlash  mumkin.  Bu  asosda 

ishlab  chiqilgan  texnologik  jarayoni  bo’yicha  hisoblangan  ishlab  chiqarish  taktini  o’rtacha 

donaviy  vaqtga  nisbatan  koeffitsenti  K  aniqlanadi  va  bu  bilan  ishlab  chiqarish  turiga  aniqlik 

kiritiladi. 

ур.

.

g

t

K





 

Bu yerda, K – nisbatni aniqlovchi koeffitsent,  



 - ishlab chiqarish takti, t ur – Detalning 

tayyorlash texnologik operatsiyalari o’rtacha donaviy vaqti.  

 

---

 

Ishlab  chiqarish  turi  yillik  ishlab  chiqarish  dasturiga  asosan  ishlab  chiqarish  turini 

aniqvlash jadvali. 

 

 

 

 

 

 

 

Jadval 9.2. 

Ishlab 

chiqarish turi 

Bir  nomdagi  detallarni  ishlab  chiqarish  yillik 

dasturi 

engil, 20 kg 

o’rtacha, 

20-

300 kg 

Ogir,  300  kg 

dan ortik 

Donalab 

100 gacha 

10 gacha 

1-5 

Mayda 

seriyali 

101-500 

11-200 

6-100 

O’rta seriyali   501-5000 

201-1000 

101-300 

Ko’p seriyali 

5001-50000 

1001-5000 

301-1000 

yalpi 

(ko’plab) 

50000 

dan 

ortik 

5000 dan ortik 

1000 dan ortik 

     

Biriktirilgan operatsiyalar koeffitsiyent orqali aniqlash mumkin, ma’lum vaqt mobaynida 

bulimda  bajariladigan  texnologik  operatsiyalar  soni  (O)  ni  shu  bulimdagi  ish  joylari  (R)  ga 

nisbati biriktirilgan operatsiyalar koeffitsiyenti

 

(K) ga teng bo’ladi. 

K = O/R 

  

 

 

(1.2) 

Mashinasozlikda ishlab chiqarish turlari quyidagicha aniqlanadi. 

K 



1 bo’lsa - yalpi ishlab chiqarish  

1< K 



 10 bo’lsa - ko’p seriyali ishlab chiqarish  

10 < K 



 20 bo’lsa - o’rta seriyali ishlab chiqarish  

20 < K 



 40 bo’lsa, mayda - "kichik" seriyali ishlab chiqarish  

Donalab ishlab chiqarishda K>40 bo’ladi. 

Misol

.  mexanik  sex  bulimida  15  ta  ish  joyi  mavjud.  Bir  oy  mobaynida  128  ta  Xar  xil 

texnologik operatsiyalar bajarilgan. Ishlab chiqarish turini aniqlang. 

Echish:

  1)  Biriktirilgan  operatsiyalar  koeffitsiyentini  (1.2)  formula  yordamida 

aniqlaymiz. 

K = 128/15 = 8,53 

Demak, bulimda Har bir ish joyiga o’rtacha 8,53 operatsiyalar biriktirilgan. 

2) Ishlab chiqarish turi 1

3) seriyali ishlab chiqarish cheklangan mahsulot nomenklaturasiga ega bo’ladi. Nisbatan 

ishlab  chiqarish  xajmi  katta  bo’lib,  ishlab  chiqarish  davriy  ravishda  qaytalanadigan  partiyalar 

ko’rinishida bajariladi. 

Ko’p  seriyali  ishlab  chiqarish  seriyali  ishlab  chiqarishni  bir  ko’rinishi  bo’lib,  katta 

partiyalar bilan ishlov beriladi va yalli ishlab chiqarishga yaqin bo’ladi.