Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari fanidan

O’rganilgan materialni mustahkamlash uchun savollar.

1. 
   Detal yuzasining sifati qaysi xususiyatlar bilan tafsiflanadi.
   
2. 
   Yuza sifatining ahamiyati nimalar orqali ifodalanadi?
   
3. 
   Yuza g’adir-budirligi nima va u qaysi kattaliklar bilan tafsiflanadi?
   
4. 
   Yuza g’adir-budirligini kamaytirish usullarini keltirib o’ting?
   
5. 
   Yuza g’adir-budirligi qaysi usullar bilan aniqlanadi?
   

4. Mavzu

MASHINA DETALLARI UCHUN ZAGOTOVKA TURLARI. MEXANIK ISHLOV BERISHDA QO’YIMLAR

1. Zagotovka turlari

Mashina detallari uchun zagotovka quyidagi ko’rinishlardan iborat bo’lishi mumkin:

1. 
   cho’yan, po’lat, rangli metall va plastmassalardan tayyorlangan quymalar;
   
2. 
   bolg’alangan va shtamplangan zagotovka;
   
3. 
   po’latdan sovutilgan va qizdirilgan hollarda tayyorlangan prokatlar va rangli metal prokatlari.
   

Zagotovkaning turi uning materialiga, shakliga, detalning xizmat vazifasiga va mashinalarda yig’ilgan holda ishlash shart-sharoitlariga bog’liq bo’ladi.
Shakldor detallar ishlash jarayonida cho’zilish va egilish ta’sirida bo’lmasa odatda cho’yanlardan tayyorlanadi.
Bolg’alash yordamida egilishga, cho’zilishga, buralishga ishlovchi va ko’ndalang kesimi bo’yicha o’lchamlarida farq bo’lgan metallarning zagotovkalari tayyorlanadi. Bolg’alash bilan katta o’lchamli detallar uchun donali va kichik seriyali ishlab chiqarish sharoitida yoki boshqa hollarda kichik detallar uchun zagotovka tayyorlanadi.
Shtamplangan zagotovka shtamplash mashinalarida olinadi. Shtamplangan metallning strukturasi bir xilligi bilan ajralib turadi. Shatmplangan zagotovkaning shakli detal shakliga juda yaqin bo’lib, ayrim hollarda mexanik ishlov berilmaydi (detallarning ayrim yuzalari nazarda tutilmoqda). Bu o’z navbatida metall sarfini kamaytiradi. Shtamplash jarayonining ish unumdorligi bolg’alashga nisbatan ancha yuqori. Ishchining malakasi ham bolg’alashdagiga nisbatan past bo’lishi mumkin. Shtamplash seriyali va yalpi ishlab chiqarish sharoitlarida qo’l keladi.
Aylana, kvadrat, olti burchakli prokatlardan tayyorlangan zagotovka o’z shakli bo’yicha yuqoridagi ko’rinishlarga yaqin bo’lgan detallar tayyorlashda qo’llaniladi.
Qaysi turdagi zagotovkani tanlash uni texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarini hisoblab chiqilgandan so’ng amalga oshirilsa maqsadga muvofiq bo’ladi.
4.1, 4.2, 4.3-rasmlarda quyma, shtamplangan va prokatdan tayyorlangan zagotovkalar aks ettirilgan.

4.1-Rasm. Quyma ko’rinishdagi cho’yandan tayyorlangan vtulka zagotovkasi.
4.2-rasm. Shtamplangan podshipniklarning ichki xalqasini zagotovkasi.

4.3-rasm. Prokatdan olingan vint zagotovkasi.

2.