Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari fanidan

Texnik jihatdan asoslangan donaviy vaqtning t_d tarkibi quyidagicha asosiy (texnologik) vaqt t_as; yordamchi vaqt t_yord; ish o’rnini tartibga solish uchun sarflangan vaqt t_xiz; ishchini tabiiy ehtiyojlarini qondirish va dam olishiga sarflangan vaqt t_ext; operativ vaqt, asosiy va yordamchi vaqtlarning yig’indisi t_on=t_as+t_yord; donali va mayda seriyali ishlab chiqarish sharoitida ishchi tomonidan yig’ma chizma va texnologik jarayonni o’rganish uchun sarflangan vaqt t_tay.
Yalpi ishlab chiqarish sharoitida doimiy ravishda har xil ish bajarilganligini va qayta sozlashlarni yo’qligi tufayli donali vaqt me’yoriga t_tay kiritilmaydi. Demak,


t_d=t_as+t_yord+t_xiz+t_ext,min (7.1)

Seriyalab ishlab chiqarish sharoitida yig’ish jarayonini partiyalab amalga oshirilishi tufayli ish joyini qayta tashkil etish lozim. Shuning uchun partiyadagi bitta mahsulotni yig’ish uchun sarflangan vaqt donaviy – kalkulyasiya vaqti t_d.k. deb yuritilib uning tarkibi:

t_d.k.=t_as+t_yord+t_xiz+t_ext+t_tay,_/p, min, (7.2)

bu yerda n - ishlab chiqarish partiyasidagi mahsulotlar soni.

(7.1) va (7.2) formulalar yordamida vaqt me’yorini belgilashda asosiy mahsulotning kattaligi, ogirligi, ishlab chiqarish turi, yig’ish jarayonini mexanizatsiyalashtirilganli, avtomatlashtirilganligi va shu kabilarni inobatga olib, ma’lumotnomalar yordamida analitik usulda hisoblanadi. Yordamchi vaqt ham ishchi tomonidan bajariladigan yoki bu harakatlarni inobatga olib ma’lumotnomalarda keltirilgant texnik me’yorlar asosida hisoblanadi. Ishchi o’rnini tashkil qilish unga xizmat ko’rsatish vaqti operativ vaqtga nisbatan foizlarda aniqlanadi. va 2…3% atrofida bo’ladi. Ishchining tabiiy ehtiyojlarini qondirish va yordam olishga sarflangan vaqtlari ham operativ vaqtga nisbatan foizlarda hisoblanib 2% ni tashkil etadi. Yig’ish jarayonida qo’llaniladigan moslama va bajariladigan ishning murakkabligiga qarab tayyorlash vaqti ham shu tartibda aniqlanadi.
Texnik jihatdan asoslangan vaqt me’yori faqatgina mavjud texnologik jarayonni o’zgartirilgan holda qayta ko’rib chiqiladi, masalan: qo’lda bajariladigan ish mexanizatsiyalashtirilsa va h.k.

4.