S yunusov, Z. Abdiyev

24-rasm
.
Salqinlatish uchun to‘rlarni xillari 
Issiqxonalarda murakkab issiqlik ekrani sifatida xizmat qiluv-
chi to„rlar ham ishlab chiqilgan: ular kunduzi nurlanish jadalligini 
kamaytiradi va kechasidagi vaqtda issiqlik energiyasini nobudgar-
chiligiga to„sqinlik qiladi. Bu yangi ishlanma kunduzgi va kecha-
sidagi harorat farqi katta bo„lgan tumanlarda ayniqsa foydali ekan-
ligi namoyon bo„ldi. 
Barcha turdagi salqinlashtiruvchi to„rlar maxsus nomi 
qisqartirilib NDRE deb ataluvchi materialdan tayyorlanadi, u pishiq 
va uzoqqa chidaydi. Uni tarkibida (stabillashtiruvchi) barqarorlash-
tiruvchi xususiyatga ega bo„lgan va ultrabinafsha nurlari ta‟sirida 
yomirilishini himoya qiluvchi maxsus qo„shimchalar mavjud. Bun-
day to„rlardan kichikroq issiqxonalarni oddiy usulda qoplashda foy-
dalansa bo„ladi. Ammo ularni issiqxona ichida joylashtirib o„simlik-
lar ustidan tortish va zarur bo„lganda olib tashlash yaxshiroq. Yirik 
issiqxonalarda buning uchun teatrlardagi pardani eslatuvchi, qo„l 
yoki elektr bilan ishga tushiriladigan maxsus moslama qo„llaniladi. 
Bu moslamalar issiqxonada mikroiqlimni bir me‟yorda ushlab 
turuvchi avtomatik tizimlar orqali boshqariladi. 

---

Ayrim hollarda kunduzgi vaqtda salkinlashtiruvchi, kechasi esa 
– issiqlikni himoyalovchi va uni yo„qolishini 70% qisqartirishga 
imkon beruvchi – issiqlikni qo„sh ekranlardan foydalaniladi. Energi-
yani tejaydigan ekranlar kechasi sovuq bo„ladigan tumanlarda ayniq-
sa samarali. 
Ko„chat yetishtirishda quyosh radiatsiyasi oqimini pasaytirish 
uchun tom qoplamalari yuzini yupqa qatlamli suv bilan qoplash ham 
samaraliydir. Sovuq suv issiqxona sarrovi bo„ylab joylashtirilgan 
perfaratsiyalangan namlantiruvchi trubalar oraqali tom nishabi 
bo„ylab yupqa qatlamda (0,1-0,2 mm) oqib, suv filtrli pardani hosil 
qiladi, bu issiqxona ichiga kiradigan quyosh radiatsiyasini 15-20% 
ga kamaytiradi. Tom qoplamalarini yomg„irlatish ham quyosh 
radiatsiyasi tushimini anchaga kamaytiradi. 
Salqinlashtiruvchi ekranlar yog„och yoki plastik reyka, pohol 
yoki qamichli bordon, qanor qop, kanopdan to„qilgan qalin pishiq 
mato (parusina), yorug„lik o„tkazmaydigan sintetik plyonkalardan 
tayyorlangan yig„ma parda va tarnovlar ko„rinishida bo„lishi mum-
kin. Bunday ekranlar uzoq muddat xizmat qiladi, oson o„raladi va 
yoziladi. Ammo ularni qo„llash issiqxonaga kiruvchi FFR sezilarli 
kamaytiradi. Ular nurlarni ayrim qismini yutadi, qiziydi va tomga 
issiqlikni beradi. 
Oxirgi yillarda quyosh radiatsiyasini oqib kelishini kamaytiruv-
chi yana ham zamonaviy vositalar paydo bo„lgan.