S t o m a t o L o g I y a

Oziqlanish va oziqlantirish — trofik vazifasi. Pulpada tomirlar va
limfa turlari yaxshi rivojlangan. Pulpaning asosiy moddasi orqali oziqlar
qondan pulpa hujayra elementlariga tushadi va o‘tadi. Metabolizmdan
hosil bo‘lgan narsalar ham xuddi shu yo‘l bilan venalarga o‘tadi. Tish
dentini odontoblast hujayralarining o‘simtalari orqali oziqlanadi.
Emalning oziqlanishi ham odontoblast o‘simtalari orqali amalga oshadi.
Bir vaqtning o‘zida noorganik va organik moddalar og‘iz bo‘shlig‘i
suyuqligidan emalga o‘tadi. Agar pulpadan ozuqa moddalari emalga
o‘tmasa emal ojizlanadi, mo‘rtlashadi, rangi o‘zgarib, yaltiroqligi
yo‘qoladi. Katta yoshdagi odamlarda, xususan qarib qolgan kishilarda
pulpa oziqlanishi kamayadi va uning natijasida emalda turli yemirilish,
fonasimon kemtik, tish eroziyalari va boshqa shunga o‘xshash o‘zgarishlar
yuzaga keladi.
Ximoya vazifasi. Pulpadagi retikuloendotelial tizim hujayralari uning
ximoya, to‘siq vazifasini bajaradi. Bu tizim hujayralariga gistositlar,
tomirlar endoteliositlari, plazmositlar kiradi. Patologik holatlarda
gistositlar xarakatchan makrofaglarga aylanib, pulpaga tushgan mikrobga,
yot narsalarga nisbatan fagosit rolini bajaradi. Plazmositlar tushgan
narsalarga qarshi antitelo ishlab chiqaradi. Pulpadagi fibroblastlar pato-
logik o‘choq atrofini kapsula bilan o‘rashda qatnashishadi. Fagositoz
va hujayra ichida yot narsalarni yo‘qotishda neytrofil granulositlar
ishtirok etadi. Shunday qilib, pulpaga tushgan mikroblar va boshqa zararli
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

7 1
yot narsalar bartaraf etiladi. Pulpaning yangi to‘qimalar yaratish
qobiliyati — trofik vazifasi uning ximoya vazifasi bilan bog‘liqdir. Dentin
naychalarining bekilishi, uchlamchi dentinning yig‘ilib qolishi pulpaga
tushadigan tashqi ta’sirotlarga to‘siq vazifasini bajaradi va unga
tushadigan mikroblarni to‘sib turadi.
Pulpaning plastik vazifasi tishlar shakllanishida boshlanadi va butun
umr davom etadi. Tish to‘qimalarining o‘sish davrida birlamchi dentin
hosil bo‘ladi. Tishlar chiqqach, ular o‘z vazifalarini bajarish jarayonida
ikkilamchi dentin hosil bo‘ladi. Ikkilamchi dentin gistologik tuzilishi
jixatdan birlamchi dentindan farq qilmaydi, ular bir-biridan chizgi orqali
ajralib turishini optik mikroskopda ko‘rish mumkin. Ikkilamchi
dentinning hajmi kattalashib, tish bo‘shlig‘ini ancha qismini yopib, ya’ni
uni toraytirib qo‘yish mumkin. Uchlamchi dentin pulpaga ta’sir etuvchi
tashqi ta’sirotlardan paydo bo‘ladi. Bu dentin ancha taraqqiylashgan,
uning naychalari turli yo‘nalishlarda bo‘lib, kristallar bilan to‘lib turadi.