Fuko toki
ham deyiladi. Elektr o‘tkazuvchi jismlar bilan to‘qnashganida
(bog‘langanida) uchqun toklar tashqi magnit maydoni bilan
bog‘lanadigan yaqinlashuvchi magnit oqimini induksiyalaydigan
elektr konturini hosil qiladi. Natijada ushbu uchrashuvchi mag-
nit oqimlarning ta’sirlashuvida o‘zgartirgichning induktiv
g‘altaklari qo‘zg‘atadigan elektr qarshiligining o‘zgarishi sodir
bo‘ladi. Ushbu o‘zgarishlarning birlamchi ma’lumot parametrlari
bo‘lgan kattaliklari: nazorat obyekti parametrlariga, N
I
– tashqi
elektromagnit maydon kuchlanganligi kattaligiga va
a
dan na-
zorat obyektigacha bo‘lgan masofaga bog‘liq.
46
Hozirgi vaqtda o‘zgartirgichlarning turli konstruksiyalari ishlab
chiqilgan bo‘lib, ularni quyidagi jihatlariga qarab sinflanish qabul
qilingan:
– nazorat obyektlari parametrlarini tok uchquni signaliga
aylantirgich turiga qarab;
– o‘zgartirgich g‘altagining birlashtirilishi usuliga qarab;
– nazorat obyektiga nisbatan o‘zgartirgichning joylashishiga
qarab.
Birinchi jihati bo‘yicha o‘zgartirgichlar ikkiga – parametrik va
transformatorli turlarga bo‘linadi.
Parametrik o‘zgartirgichlarda bitta g‘alayonlantiruvchi g‘altagi
bo‘lib, uning aktiv va reaktiv qarshiligi obyekt parametrlariga va
nazorat sharoitiga bog‘liq bo‘ladi.
Transformatorli tok uchqunini hosil qiluvchilarda kamida ikki-
ta induktiv bog‘langan g‘altagi (qo‘zg‘atuvchi va o‘lchaydigan)
bo‘lib, u o‘lchov g‘altagini nazorat parametrini EYK ga o‘zgarti rib
beradi. Ikkinchi xususiyatiga ko‘ra uchqun tokli o‘zgartirgichlar
absolyut va differensial o‘zgartirgichlarga bo‘linadi.
Absolyut o‘zgartirgichlarda – uchqun tokli hosil qilgichlar sig-
nali nazorat obyektining absolyut parametrlari qiymati bilan aniq-
lanadi.
Differensial o‘zgartirgichlarda – hosil qilingan signallar na-
zorat obyektining oshib boradigan parametrlari bilan aniqlanadi.
Neftgazli jihozlarni vixrtokli nazorat turidan foydalanib diag-
nostikalashda qalam turidagi transformatorlardan foydalaniladi.
Bunday hosil qilgichlar bilan nazorat qilish sxemasi 7.1-rasmda
keltirilgan.
Induktiv g‘altak yordamida uchqun toklari hosil qilinadi va
g‘alayonlantiriladi. Induktiv g‘altak yordamida hosil qilinayotgan
magnit maydoni kuchlanganligi N
i
ga teng, uchqun toklari bilan
hosil qilinayotgan yondosh magnit maydonining kuchlanganligi –
N
v
ga teng. Bu maydonlarning ta’sirlashish natijasi o‘lchov g‘altagi
bilan ro‘yxatlanadi.
Nazorat obyektiga uchqun toklarning singib kirish chuqurligi
uchqun tokini hosil qilgichlar konstruksiyasiga, nazorat obyekti -
ning shakliga va chuqurlikda tokning yo‘qolishi (kamayishi) jadal-
ligiga bog‘liq.
47
Generator
O‘lchash
bloki
N
i
N
V
Do'stlaringiz bilan baham: |