С. С. Қосимов ахборот технологиялари ўзбекистон Республикасининг

 
N 
С 
\ Г
I 1 
-амал 
I 
2-амал 
S-амал 
2-амал 
I 
8-амал 
11
2.
у
А
У. . . У 
у — . 
A
J
у
25 -амал
10-амал
1- ҳаракат
V ҳаракат
5- ҳаракат
10 -ҳаракат
'
2- қаракат
15-харакат
3- ҳаракат
1- ҳаракат
5- ҳаракат
4- ҳаракат
15-ҳаракат
■ 
■ ■
1- ҳаракат
5-оддий амал
1 -ҳаракат
2-оддий амал
1-оддий амал
7-оддий амал
N-ҳаракат
4-одций амал
5-оддий амал
5-оддии амал
1-оддии амал
2.8-расм. Ахборот технологиясини босқичлар, аиаллар, операциялардан иборат иерархии
тузилма шаклида тасаввур этиш
2.5. М аълум отларга иш лов бериш ахборот 
технологияси
Маълумотларга ишлов беришнинг ахборот технологияси 
яхши тузилган масалаларни ҳал килиш учун мўлжалланган 
бўлиб, бу масалалар бўйича зарурий кириш маълумотлари 
мавжуд бўлиши ва уларга ишлов беришнинг алгоритмлари 
хамда бошқа стандарт процедуралари маълум бўлиши 
керак. Бу технология бошкарув меҳнатининг баъзи бир 
доимий такрорланадиган огир амалларини автоматлаштириш 
максадларида малакаси унча юкори бўлмаган ходимларнинг 
амалий (ижро) фаолияти даражасида кўлланилади (3.1-расмга 
каранг). Шунинг учун бу даражада ходимларнинг мех,нат 
унумдорлигини анча оширади. Уларни огир ва машаккатли 
амаллардан озод этади, ҳатто ходимлар сонини кискартиришга 
хам олиб келади. Операцион фаолият даражасида куйидаги
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

масалалар ҳал қилинади:
• 
фирма томонидан амалга ошириладиган операциялар 
тўгрисидаги маълумотларга ишлов бериш;
фирмада ишларнинг ҳолати тўгрисида даврий назорат 
хисоботларини тузиш;
• 
турли-туман жорий сўровларга жавоблар олиш 
ва уларни қогозда хужжатлар ёки ҳисоботлар шаклида 
расмийлаштириш.
Мисол
Назорат ҳисоботи намунаси: накд пул маблагларининг 
балансини назорат қилиш максадларида тузиладиган, 
банкка накд маблаглар келиб тушиши ва берилиши 
тўгрисидаги кундалик \исоботлар.
Суров намунаси: маълумотлар базасидан кадрлар бўйича 
сўров, у муайян лавозимни эгаллаш учун номзодларга 
кўйиладиган талаблар тўғрисидаги маълумотларни олиш 
имконини беради.
Ушбу технологияни барча бошқа технологиялардан 
фарқлаб турадиган маълумотларга ишлов бериш билан боглик 
бир нечта ўзига хос хусусиятлари мавжуд:
маълумотларга 
ишлов 
бериш 
бўйича 
фирмага 
зарур масалаларни бажариш. Ҳар бир фирма ўзининг 
фаолияти тўғрисидаги маълумотларга эга бўлиши ва бундай 
маълумотларнинг фирмада сақланиши қонун билан белгилаб 
кўйилган, улардан фирмада назоратни таъминлаш ва сақлаб 
туриш воситаси сифатида фойдаланиш мумкин. Шунинг 
учун хар кандай фирмада, албатта, маълумотларга ишлов 
беришнинг ахборот тизими бўлиши ва тегишли ахборот 
технологияси ишлаб чикилган бўлиши шарт;
• 
факат яхши тузилган ва улар учун алгоритм ишлаб 
чикилиши мумкин бўлган масалаларни хал килиш;
ишлов 
беришнинг 
стандарт 
процедураларини 
бажариш. 
Мавжуд стандартлар 
маълумотларга 
ишлов 
беришнинг намунавий процедураларини белгилаб беради 
ва барча турдаги ташкилотлар учун уларга риоя килишни 
белгилаб кўяди;
• 
ишларнинг асосий ҳажмини имкон кадар кам одам 
иштирокида автоматик режимда бажариш;
• 
муфассал 
маълумотлардан 
фойдаланиш. 
Фирма 
фаолияти тўгрисидаги ёзувлар тафтиш ўтказишга имкон 
берадиган даражада муфассал характерга эга. Тафтишлар
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

жараёнида 
фирма 
фаолияти 
хронологик 
тартибда 
фаолиятининг бошланиш давридан охирги давригача ва 
охирги даврдан бошланиш давригача текширилади;
• 
воқеаларнинг хронологиясига диққатни қаратиш;
• 
муаммони 
ҳал 
қилишда 
бошқа 
даражадаги 
мутахассислар томонидан кичик бўлса хам ёрдам берилишини 
талаб килиш.
Маълумотларга 
ишлов 
бериш 
АТнинг 
асосий 
компонентларини такдим этамиз ва уларнинг тавсифларини 
келтирамиз (2.9-расм).
С
М аълумотлар базаси
¥
М а ъ л у м о т - 
.lapiiH
2
Г
Е