S. R. Matiyazova, G. D. Adilova

Avariya sertifikati
– sug’urta hodisasi tufayli mol-mulk zararlanganda, 
ko'rilgan zararning miqdori va tavsifini tasdiqlovchi hujjat. Avariya sertifikati 
avariya komissari (adjaster) tomonidan tuziladi va tegishli komissiya haqi hisobiga 
sug’urtalanuvchiga taqdim etiladi. Avariya sertifikati sug’urtalanuvchining 
sug’urta qoplamasini olish to'g’risidagi arizasiga ilova etiladi va qoplamani 
to'lashda sug’urta kompaniyasiga asos bo'lib xizmat qiladi. 
Agentlik bitimi
– su
g’
urtalovchi bilan tuzilgan topshiriq shartnomasi.

---

177 
Addendum
- ilgari tuzilgan sug’urta va qayta sug’urtalash shartnomasiga 
tomonlarning o'zaro bitimi bilan qo'shimchalar kiritish. 
Adjaster
– sug’urta hodisasi ro'y berishi munosabati bilan sug’urtalanuvchi 
tomonidan bildirilgan e'tirozni tartibga solishda sug’urta kompaniyasining 
(sug’urta qildiruvchining) manfaatlarini himoya etuvchi jismoniy yoki yuridik 
shaxs. U sug’urtalanuvchi bilan unga to'lanadigan sug’urta qoplamasi miqdorini 
kelishishga harakat qiladi. Adjaster sug’urta hodisasi ro'y berish sabablarini 
o'rganadi va tahlil etadi. Ushbu tahlil natijalari bo'yicha sug’urta kompaniyasiga 
ekspert xulosasini tuzadi hamda avariya komissari funksiyasini bajaradi. Adjaster 
vazifasini sug’urta kompaniyasining tarkibiy bo'limi yoki ixtisoslashgan tashkilot 
amalga oshirishi mumkin. 
Aktuariy
- lotin tilidan tarjima qilganda hisobchi degan ma'noni bildiradi. 
Aktuar hisob-kitoblar nazariyasini o'zlashtirib olgan sug’urta matematikasi 
sohasidagi mutaxassis. U sug’urta tariflarini hisoblash va metodologiyasini ishlab 
chiqish, uzoq muddatli sug’urta turlari bo'yicha sug’urta zaxiralarini shakllantirish 
bilan bog’liq hisob-kitoblarni amalga oshirish bilan shug’ullanadi. Hozirgi paytda 
Angliyada aktuariylar instituti faoliyat ko'rsatmoqda. Aktuariylarning xalqaro 
uyushmasi mavjud. 
Aktuar
hisob-kitoblar – sug’urta tarifi stavkalarini hisoblashning iqtisodiy-
matematik usullari yig’indisi. Ushbu hisob-kitoblar katta sonlar qonuniga 
asoslanadi. Aktuar hisob-kitoblarning metodologiyasi, ehtimollar nazariyasi, 
demografiya qonuniyatlariga tayanadi, tarif stavkasining miqdori sug’urta 
hodisalari ro'y berishining ehtimoliyligiga boqliq. Demografiya ma'lumotlaridan 
fuqorolarning hayotini sug’urtalashda sug’urtalanuvchilarning yoshiga mos 
ravishda sug’urta tarifi stavkasini tabaqalashtirshda foydalaniladi. Uzoq muddatli 
hayotni sug’urtalash bo'yicha sug’urta summalari sug’urtalangan shaxs vafot 
etganda yoki u ma'lum bir yoshga yetganda to'lanadi. Yetarli miqdordagi sug’urta 
fondini shakllantirish uchun, sug’urtalovchi shartnoma amalda bo'lgan davrda 
qancha shaxs vafot etishi yoki ma'lum bir yoshga yetishi ehtimoliyligini bilishi 
zarur. Aholi o’limi darajasi haqidagi statistik ma'lumot asosida turli yoshga yetish 

---

178 
ehtimolligini hisoblash hamda fuqarolarning o'limi to'g’risidagi jadvalni tuzish 
mumkin. Bu jadval asosida nafaqani va hayotni sug’urtalash bo'yicha tarif 
stavkalari hisoblanadi.