S, Qorayevning «Toponimika» qo'llanmasi toponimikaning ilmiy-nazariy asoslariga feamda O'zbekiston toponimiyasiga bag'ishlangan va shubhasiz, ijtimoiy hajitda gujnanitar fanJaming eng dolzarb

laqaylar  esa  esonxo'ja,  bodroqli,  bayram,  to'rtovul  kabi  urug'larga  (bo'laklarga) 

bo'lingan. 

Qataganlar birmuncha keng maydonda - Farg'ona vodiysining Namangan bilan 

Qo'qon  shaharlari  orasidagi  tumanlarida  o'rashib  qolganlar.  Qatag'anlarning  asosiy 

qismi  Ko'hitang  tog'larining  sharqiy  yonbag'irlarida,  Sheroboddaryo  havzasida, 

Surxondaryoning  o'ng  sohilida,  Vaxsh  daryosi  etaklarida,  Panjning  o'ng  sohilida  va 

Yaxsuv  vodiysida  g'uj  yashagan.  Qashqadaryo  havzasida,  Zarafshon  etaklarida, 

Buxoro hamda Karmana yaqinlarida ham qatag'anlar bo'lgan. Shimoliy Afg'anistonda 

ham talay qatag'anlar yashaydi. 

Qipchoqlar 

Samarqand 

bilan 

Kattaqo'rg'on 

o'rtasidagi 

tuman-larda, 

Amudaryoning o'ng sohilida, Farg'ona vodiysining shimoli-sharqiy va shimoli-g'arbiy 

qismlarida  o'troqlashib  qolganlar.  Quramalar  Ohangaron  havzasida,  Andijon  bilan 

Namangan orasida turib qolganlar. 

Yirik  o'zbek  urug'larining  «geografiyasi»  ana  shunday.  Bulardan  tashqari, 

O'zbekistonning  turli  joylarida  qirq,  yuz,  ming,  qo'shchi,  tuyoqli,  qovchin,  qangli, 

daemon, yurchi, chimboy, mitan kabi ko'plab urug'lar bor. 

Respublikaning  turli  tumanlarida  ko'chmanchi  o'zbeklarning  o'troqlikka 

o'tishida  farq  bo'lgan.  Masalan,  Zarafshon  vodiysida  bir  xil  urug'  yoki  to'p,  shox 

nomlari  bilan  ataladigan  mayda  qishloqlar  juda  ko'p.  Buning  sababi  shuki,  Xiva 

xonligiga  qarshi  o'laroq,  Buxoro  xonligida  ko'chmanchilar  butun  urug'i  bilan  emas, 

balki  kichik-kichik  bo'laklarga  bo'linib  o'troqlikka  o'tishgan.  Buxoro  xonligida 

bekliklarga nom bergan yirik shaharlar orasida urug' nomi bilan atalgan bironta ham 

shahar  yo'q,  holbuki  Xiva  xonligida  bunday  shahar  uchta  –  Mang'it,  Qipchoq, 

Qo'ng'irot,  V.V.Bartold  bu  shaharlarning  paydo  bo'lishiga  Xiva  xonligida 

urug'chilikning  kuchli  bo'lganligini  sabab  qilib  ko'rsatadi  va  ular  jumlasiga  Nukus 

shahrini ham qo'shadi. 

Ta'kidlash joizki, etnonimlarni bilmasdan turib, O'zbekiston toponimikasi bilan 

shug'ullanish  mumkin  emas.  Chunki  urug',  qabila  nomlari  ko'pincha  muayyan 

ma'noni  anglatadi.  Masalan,  o'zbek  urug'larini  bilmagan  kishi  O'roqli,  Cho'michli, 

Qarg'ali,  Oytamg'ali,  Qaychili,  Uchtamg'ali  kabi  etnonimlarni  «li»  affiksli 

toponimlarga  kiritishi  mumkin.  Ming,  yuz  urug'lari  joy  nomlari  tarkibida  kelganda 

sonni  bildirmaydi,  albatta.  Holbuki,  Jizzax  viloyatining  Zomin  tumanida  o'zbek 

urug'larining  kuchukboy,  oqtosh,  yamioq,  kal,  kabi  kichik  guruhchalari,  qirg'iz 

urug'laridan  esa  chopon  (asli  –  Xonkel  chapani),  hirquloq,  eshqora,  qozoq,  jinni, 

to'qim kabi to'plari bo'lganligi ma'lum. 

---

Q'zbek  etnonimlari  to'grisida  gap  borganda  shuni  aytish  kerakki,  respublika 

hududida  tojik,  qozoq,  qirg'iz,  qoraqalpoq  xalqlarning  urug'-aymoqlari  ham 

bo'lganidan o’z-o'zidan ma'lumki, ana shu xalqlarning urug'lari nomlari bilan atalgan 

joylar ham bor. 

Quyida  O'zbekiston  xaritasida  hozirgacha  qishloqlarning  nomlari  shaklida 

uchraydigan etnooykonimlarning qisqacha ro'yxatini keltiramiz: Abdal, Abiz, Avg'on, 

Avg'onbog',  Avg'onon,  Aday,  Adayko'l,  Aliovul,  Ayronchi,  Arab,  Arabon,  Arablar, 

Arabxona,  Arg'in,  Arlot,  Afg'on,  Afg'onon,  Axtachi,  Axtachi,  Axtixona,  Achamayli, 

Achchi,  Ashamayli,  Ayuchi,  Bag'anatt,  Bagtsh,  Baday,  Badal,  Badroqli,  Boy,