S, Qorayevning «Toponimika» qo'llanmasi toponimikaning ilmiy-nazariy asoslariga feamda O'zbekiston toponimiyasiga bag'ishlangan va shubhasiz, ijtimoiy hajitda gujnanitar fanJaming eng dolzarb

bug'ra  –  buvra,  Hon,  chovli  (ov  qushi),  shag'ol  (chiyabo'ri),  echki,  qarsaq  (cho'l 

tulkisi),  qulon  (yovvoyi  ot)  kabi  urug'lar  ma'lum.  Burqut  degan  urug'  ham  asli 

«burgut» ma'nosini bildirsa kerak. Masalan, qozoyoqli degan o'zbek urug'i bor; uning 

tamg'asi  shaklan  g'ozning  panjasiga  o'xshaydi.  G'oz  qadimgi  turkiy  tilda,  hozirgi 

qozoq,  qirg'iz  va  tojik  tillarida  ham  qaz  deyiladi.  Etnonim  inobatga  olinsa,  burqut 

urug'ining nomi burgutdan olinganini payqash qiyin emas. 

Uzoq  o'tmishda  kishi  hayoti  tabiat  bilan  chambarchas  bog'liq  bo'lganini  esga 

olsak,  tabiiy  geografik  nomlar  ilgarilari  hozirgiga  nisbatan  katta  o'rin  tutganini 

tasavvur  qilish  mumkin.  Hayvonlarning  nomlaridan  kelib  chiqqan  aholi  punktlari  – 

zoooykonimlarni  esga  olaylik:  Ayg'ir,  Ayg'irtepa,  Baliqli,  Baliqliko'l,  Bahrin, 

Bedana,  Biya,  Burgali,  Burgalik,  Burgutqala,  Bo'risoy,  Bo'ritepa,  Do'lta,  Do'ltali, 

Ilonli,  Karpko'l,  Laylaklar,  Laylakon,  Laylakoya,  Laylakxona,  Oqboyra,  Oqechki, 

Malaxteza,  Chag'ali  (chag'alay),  Chigirtkali,  Chovli,  Chovlisoy,  Shag'ol,  Shag'olak, 

Qarsaqli,  Qarchig'ay,  Qarg'a,  Qarg'alar,  Qarg'atepa,  Qulonxona,  Qulonqoq,  va 

boshqalar. Ko'rinib turibdiki, hayvon nomlari bilan yuritiladigan qishloq va shaharlar 

ko'p   emas. Bundan tashqari bu tipdagi  oykonimlarning chindan ham biron hayvon 

turi nomi bilan atalganini tola ishonch bilan aniqlash qiyin. Buning sababi shundaki, 

har  qanday  hayvon  nomi  boshqa,  ko'chma  ma'noda  qo'llangan  bo'lishi  mumkin. 

Masalan,  ayg'irtepa  deganda  «katta  tepalik»  tushunilishi  mumkin,  yoki  baliq 

so'zining  qadimiy  ma'noda  «shahar»  bo'lgani,  bahrin,  burqut  (burgut),  shag'ol 

(shaqol), qarg'a, qulon, oq qo'yli, qora qo yii, kabi urag' nomlari ham bo'lgan. Alqor, 

---

Karkidon  kabi  oykonimlarning  arxar  (alqor),  kark  (karkidon)  singari  hayvon 

nomlaridan kelib chiqqanini paleozoologik tadqiqotlar isbotlashi mumkin. 

2. Kishilarning xo'jalik faoliyati bilan bog'liq ijtimoiy-iqtisodiy oykonimlar. 

Toponimika tarixiy-iqtisodiy geografiyaga xo'jalik faollyatining qadimiy turlari 

geografiyasini,  qadimda  keng  rasm  bo'lgan  kasb-hunar  nomlarini,  ko'hna  savdo 

yo'llari  va  o'tmishda  qazib  chiqarilgan  yer  osti  boyliklari  geografiyasini  aniqlashda 

katta  yordam  berishi  mumkin.  Kishilarning  xo'jalik  faoliyatini,  mehnat  taqsimotini 

ko'rsatadigan  qadimgi  kasb-hunar  nomlari  bilan  bog'liq  oykonimlardan  misollar 

keltiramiz:  Aravakashlar,  Aravachilar,  Asalchi,  Astarbof,  Attoron,  Ayoqchi,  (idish-

tovoq  ustasi)  Ayoqchiovul,  Bog'bon,  Bojbon,  Baydoqchi,  («bayroqchi»)  Baqirchi, 

Baliqchi, 

Baliqchilar, 

Baliqchimahalla, 

Bordonchi, 

Baxmalbof, 

Baxshilar, 

Baxshiyon,  Baxshitepa,  Bilamixchi  («atala  —  bo'lamiq  sotuvchilar»),  Binokor, 

Bichoqchi, («pichoq ustasi – bir qancha turkiy tillardagi kabi Buxoro atroflarida ham 

pichoqni bichoq deyishadi. Aslida ham shunday, ya'ni bichoq so'zi bichmoq fe'lidan 

kelib  chiqqan),  Bo'zachi,  Bo'zchi,  Bo'yrabof,  Bo'yrabofcha,  Bo'yrachi,  Bo'yoqchi, 

Vaximkor  (vaqfkor,  vaqf  yerlarda  ishlaydigan  dehqon),  Gilambof,  Go'spandjallob 

(qo'y  olib  sotuvchi  savdogar),  Dabboqi  (kunchi)  Darg'a,  Darg'aovul,  Darg'alilar 

(darg'a  -  kema  kapitani)  Darbozlar,  Dorigar  (dori-darmonlar  tayyorlovchi 

mutaxassis),  Dodxo  (dodxo),  Dasturxonchi  Devorzan  (paxsachi),  Degrez,  Dehqon,