С.Қ. Махмудов

Соф сотиш қиймати 
КБТЭБ нинг ҳақиқатдаги қиймати агар улар шикастланган ѐки уларнинг 
сотиш нархи пасайганда қопланмаслиги мумкин. Банклар бундай зарарлар 
миқдорини КБТЭБ ни соф сотиш қийматини баҳолаш орқали аниқлайдилар.
КБТЭБ нинг баҳоланган соф сотиш қиймати мазкур баҳолашни амалга 
ошириш давридаги энг ишончли фактларга ва сотилиши кутилаѐтган КБТЭБ 
ни тасдиқланган қийматига асосланган бўлади. Бу баҳолаш бевосита ҳисобот 
санасидан кейин рўй берган воқеалар билан боғлиқ нарх ўзгаришларини, 
ҳисобот санасига мавжуд бўлган шартлар тасдиқланган даражада ҳисобга 
олади. 
Банклар бухгалтерия ҳисобида ҳар қандай зарар ѐки КБТЭБ ни 
қийматини соф сотиш қийматигача камайтириш бўйича харажатларни, зарар 
ѐки қиймат камайиши рўй бераѐтган ҳар бир ҳисобот даврида акс 
эттиришлари шарт. Банклар ҳар бир КБТЭБ ни соф сотиш қийматигача 
ҳисобдан чиқариш бўйича тизимдан ташқари ҳисоб юритишлари шарт. 
Тизимдан ташқари ҳисоб юритишда соф сотиш қийматигача ҳисобдан 
чиқариш ҳар бир КБТЭБ бўйича алоҳида юритилади. Баъзи ҳолатларда агар 
ҳисобга олинаѐтган КБТЭБ оғирлиги ѐки бошқа шу каби кўрсаткичлари 

---

383 
бўйича бир хил бўлса, уларнинг ҳисоби шу кўрсаткичлар бўйича 
гуруҳлаштириш орқали алоҳида карточкаларда юритилиши мумкин. 
Ҳар бир кейинги даврда соф сотиш қийматини янгидан баҳолаш амалга 
оширилади ва зарур бўлса қўшимча ҳисобдан чиқаришлар амалга 
оширилади. Шундай қилиб, янги баланс қиймати ҳақиқатдаги қиймат ва 
қайта кўриб чиқилган соф сотиш қийматининг энг кичигига тенгдир. 
Банклар КБТЭБ соф сотиш қийматигача ҳисобдан чиқаришни қуйидаги 
бухгалтерия ўтказмаси билан амалга оширадилар: 
А Дт 56895 "Бошқа 
активлар 
бўйича 
кўрилиши 
мумкин 
бўлган 
зарарларни баҳолаш" 
Асака 
банк 
1 000 000 
А Кт 19921 Омбордаги кам баҳоли ва тез 
эскирувчи буюмлар ҳамда бошқа 
қимматликлар" 
Асака 
банк 
1 000 000 
КБТЭБ омбордан ишлатиш учун берилганда шу сана учун харажат 
сифатида тан олинади. Агар КБТЭБ чиқиб кетаѐтган бўлса, унга мос даромад 
тан олинган санада тегишли харажат ҳам тан олинади. КБТЭБ ни соф сотиш 
қийматигача ҳисоб дан чиқариш ва КБТЭБ бўйича кўрилган зарарлар, 
ҳисобдан чиқариш амалга оширилган ѐки зарар кўрилган даврда давр 
харажати сифатида тан олинади.
Баъзи бир КБТЭБ, масалан, банк ҳисобидан қурилаѐтган асосий восита 
ҳисобига қўшиладиган КБТЭБ бошқа активлар ҳисобига ўтказилиши 
мумкин. Бошқа актив таркибига бундай йўл билан қўшилган КБТЭБ 
активнинг фойдали ишлатилиш даври мобайнида харажат сифатида тан олиб 
борилади.