S. M. Turobjonov, T. T. Tursunov, K. M. Adilova

Bufer eritmalarning asosiy turlari
Kuchsiz kislota va uning tuzi araiashmasi, masalan: CH3COOH va CH3COONa - atsetat eritmasi
H 2C 0 3 va Na H C 0 3 —karbonat eritmasi
Kuchsiz asos va uning tuzi araiashmasi: NH4OH va NH4C1 —ammoniy eritmasi
Ikkita nordon tuz aralashmasidan tashkil topgan eritma: NaH2 P 0 4 va NaH P 0 4 —fosfat eritmasi
Nordon va o‘rta tuz araiashmasi
N aH C 03 va Na2 C 0 3 —karbonat eritmasi
Bufer sistemasiga kuchli kislota yoki kuchli ishqor kelib tushganda ulaming tarkibidagi H+ yoki OH- ionlari bufer eritmaning kompo-nentlari bilan bog‘lanadi va natijada suvning pH ko‘rsatkichi o‘zgar-maydi.
Bunday jarayonni karbonat bufer sistemasi misolida ko‘rib chiqamiz. Karbonat bufer eritmasi kuchsiz karbonat kislotasi H 2C 0 3 va Na H C 0 3 tuzidan tashkil topgan bo‘lib, uning dissotsiatsiyasi natijasida quyidagi ionlar hosil boiadi:
H2C 0 3 ^ H + + HCOj-
Na H C 0 3 -» Na+ + H C 03~
Agar bu eritmaga kuchli kislota qo'shilsa, uning tarkibidagi H+ ionlari suvdagi hosil bo‘lgan HSO, ionlari bilan bog'lanib karbonat kislotasi hosil bo‘ladi:
H+ + h c o 3- - * h 2c o 3
Reaksiya natijasida suvning pH ko‘rsatkichi o‘zgarmaydi.

Agar bunday eritmaga kuchli ishqor qo‘shilsa, uning tarkibidagi OH' ionlari suvdagi hosil bo‘lgan H" ionlari bilan reaksiyaga kirishib suv hosil qiladi, natijada suvning pH ko‘rsatkichi o‘zgarmaydi:

H+ + OH- -*■ H20.
Bufer eritmalarning asosiy ko‘rsatkichi — bu buferlik sig‘imidir. Buferlik sig‘im —bu 1 litr bufer eritmasining pH ko‘rsatkichining 1 ga o'/gartirish uchun kerakli bo‘lgan kislota va ishqorning miqdoridir (g/ekv).
Kislotali-ishqoriy oqova suvlar tabiiy suv havzaga kelib tushganda karbonatli bufer eritmasi bilan reaksiyaga kirishadi va natijada suv havzaning pH ko'rsatkichi o'zgarmaydi.