S. M. Masharipov X. S. Tadjiyeva tibbiy kimyodan amaliy mashg’ulotlar uchun darslik

Mashg’ulot № 11
Маvzu: Elektrkimyo asoslari. Konduktometriya
Elektrkimyo kimyoviy va elektr energiya turlarini bir biriga otish qonun-qoidalarini organadi. Masalan elektroliz jarayonida elektr energiya kimyoviy energiyaga o’tsa, galvanic elementda kimyoviy energiya elektr energiyaga o’tadi.
Har qanday elektr tokono o’tkazuvchi sistema o’tkazgich deb nomlanadi.
O`tkazgichlar 2 turga bo`linadi: 1- chi tur o`tkazgichlar deb elektr toki faqat erkin elektronlar harakati tufayli vujudga keladigan o`tkazgichlarga aytiladi. Ularga misol qilib metallar, metall qotishmalari, ko`mir, grafit va b. olish mumkin. Bunday moddalardan elektr tokining o`tishi xech qanday kimyoviy o`zgarishsiz, tegishli jismni qizishiga olib keladi.
Elektr tokining o`tishi moddalarda kimyoviy o`zgarishlar sodir qilsa bunday moddalar 2- chi tur o`tkazgichlar yoki elektrolitlar deyiladi. Elektrolitlarga - tuz, kislota, asoslarning suvli erimtmalari, metallarning eruvchan oksidlari misol bo`la oladi. Eritmalarda elektr tokini musbat va manfiy zaryadlangan ionlar tashiydi.
Odam organizmida sodir bo‘ladigan elektrokimyoviy hodisalar juda qiziqarli va hali etarlicha tekshirilmagan soha hisoblanadiYurak, bosh miya va skelet mushaklarining ba’zi kasalliklarini diagnostika qilish maqsadida bu toklarni o‘lchab, yozib oladigan asboblar — elektrokardiograflar, elektroensefalograflar va elektromiograflar keng qo‘llaniladi.
Biologik to‘qimalar va suyuqliklarda ko‘p miqdorda elektrolitlar bo‘lib, ular elektr tokini ancha yaxshi o‘tkazadi. Demak ular 2-tur o`tkazgich bo`lib elektr tokini zaryadlangan zarrachalar hisobiga o`tkazar ekan. Shunga asoslangan holda fizioterapiyada ionoforez, ya’ni dorilarni ionlar holida, teri va shilliq pardalar ustiga tegishli elektrodlar qo‘yib berish muvaffaqiyat bilan qo‘llaniladi.
Solishtirma elektro‘tkazuvchanlik. Ma’lumki, o‘tkazgichning qarshiligi uning uzunligi l ga to‘g‘ri proporsional va ko‘ndalang kesimining yuzasi S ga teskari proporsionaldir
; Om
bu erda ρ- o‘tkazgich moddasining tabiatiga bog‘liq bo‘lgan solishtirma qarshilik.
R ning bu qiymati yuqoridagi tenglamaga qo‘ysak quyidagi tenglamani hosil qilamiz
; Om-¹
Solishtirma qarshilikka teskari proporsional bo‘lgan qiymatni solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik deyiladi va bilan belgilanadi. Shunday qilib,
L = æ · ; Om-¹
Ikkinchi turdagi o‘tkazgichlar uchun qo‘llaniladigan tenglamalardan S elektrodlar satxni l esa elektrodlar orasidagi masofani ifodalaydi.