S kurbaniyazov, R. Q. Turniyazov

NAZARIY SAVOLLAR

1. 
   Nima uchun jismlar issiqlikdan kengayadi? Qattiq jismlar qizdirilganda ularning kristall panjaralarida qanday fizik o’zgarish ro’y beradi?
   
2. 
   Chiziqli kengayish koeffisienti - ning fizik ma’nosi nima?
   
3. 
   Chiziqli va hajm kengayishni hisobga olishning texnikada ahamiyati?
   
4. 
   Bu ishda qaysi kattaliklarni juda aniq o’lchash kerak?
   
5. 
   Chiziqli va hajm kengayish koeffisientlari o’zaro qanday bog’langan? Jismlarda izotroplik tushunchasi nima?
   
6. 
   Ishni bajarish tartibi?
   

6 – LABORATORIYA ISHI

LAMPA QARSHILIGINING CHO’G’LANISH TOKIGA BOG’LIQLIGINI O’RGANISH
Asbob va materiallar: Ikkita volframli cho’g’lanish lampochkasi, ampermetr, voltmetr, kalit, ulash simlari.
Ishning maqsadi: Volframli o’tkazgich qarshiligining temperaturaga bog’liqligini o’rganishdan iborat.
NAZARIY QISM
Zanjirdan tok o’tganda zanjirdan issiklik ajralib, temperaturaning o’zgarishiga olib keladi va zanjirning omik qarshiligi o’zgaradi. Zanjirning bir qismi uchun Om qonuniga asosan t⁰C temperaturada o’tkazgichning qarshiligi
(1)
(2)
formula bilan aniqlanadi, bu erda U – zanjirning qismini uchlaridagi potensiallar farqi, I – tok kuchi. O’z navbatida o’tkazgichning t⁰C temperaturadagi qarshiligi 0⁰C temperaturadagi qarshiligi bilan quyidagi
R_t=R₀(1+_xt) (3)
formula bilan bog’langan. Bu yerda metallar uchun ga teng bo’lgan temperatura koeffitsientdir. Ayrim materiallar uchun bu koeffitsient boshqacha, hatto qiymat jihatidan manfiy bo’lishi ham mumkin, (masalan, ko’mir uchun ). Bundan xulosa kilish mumkinki, temperatura oshishi bilan metall qarshiligi oshib boradi, ko’mirning qarshiligi kamayib boradi.
Omik qarshilikning zanjirdan o’tayotgan tok kuchiga bog’liqligini (1) formula bo’lmaganda cho’g’lannish lampochkasida kuzatish mumkin.