S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Simmetrik  algoritmlarga  asoslangan  qat’iy  autentifikat­
siyalash.  Kerberos  protokoli. 
Simmetrik algoritmlar asosida quril- 
gan  autentifikatsiyalashning  ishlashi  uchun  tekshiruvchi  va  isbot­
lovchi ayni boshidan bitta maxfiy kalitga ega bo‘lishlari zarur.  Foy- 
dalanuvchilari  ko‘p  bo‘lmagan  yopiq  tizimlar  uchun  foydalanuv­
chilaming  har bir jufti  maxfiy  kalitni  о‘zaro  bo‘lib  olishlari  mum­
kin.  Simmetrik  shifrlash  texnologiyasini  qo‘llovchi  katta  taqs­
imlangan  tizimlarda  ishonchli  server  qatnashuvidagi  autentifikat­
siyalash  protokollaridan  foydalaniladi.  Bu  server  bilan  har bir taraf 
kalitni bilishligini o‘rtoqlashishadi.
Ushbu  yondashish  sodda  bo‘lib  tuyulsa-da,  aslida  bunday 
autentifikatsiyalash  protokolini  ishlab  chiqish  murakkab  va  xavf­
sizlik nuqtayi nazaridan 
shubhasiz emas.
147

---

Quyida  shifrlashning  simmetrik  algoritmlariga  asoslangan, 
ISO/IEC9798-2da  spetsifikatsiyalangan  autentifikatsiyalash  proto­
kollarining uchta misoli keltirilgan. Bu protokollar bo‘linuvchi max­
fiy  kalitlami  oldindan  taqsimlanishini  ko‘zda  tutadi.  Autentifikat- 
siyalashning quyidagi variantlarini ko‘rib chiqamiz:
-  vaqt  belgilaridan  foydalanuvchi  bir  tomonlama  autentifi­
katsiyalash;
-  tasodifiy  sonlardan  foydalanuvchi  bir  tomonlama  autenti­
fikatsiyalash;
- ikki tomonlama autentifikatsiyalash.
Bu  variantlaming  har  birida  foydalanuvchi  maxfiy  kalitni  bi- 
lishini  namoyish  qilgan  holda,  o‘zining  haqiqiyligini  isbotlaydi, 
chunki  ushbu  maxfiy  kalit  yordamida  so‘rovlami  rasshifrovka  qi- 
ladi.  Autentifikatsiyalash jarayonida  simmetrik  shifrlashni  qo‘llash- 
da uzatiladigan ma’lumotlaming yaxlitligini  ta’minlash mexanizmi- 
ni rasm bo‘lib qolgan usullar asosida amalga oshirish ham zarur.
Quyidagi belgilashlami kiritamiz:
g A - 
qatnashuvchi A generatsiyalagan tasodifiy son;
gv- qatnashuvchi V generatsiyalagan tasodifiy son;
tA- qatnashuvchi A generatsiyalagan vaqt belgisi;
E
k
-  kalit  Kda  simmetrik  shifrlash  (kalit  К  oldindan  A  va  V 
o‘rtasida taqsimlanishi shart).