S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Foydalanishni  cheklash.
  Har bir  foydalanuvchi  xavfsizlikning 
joriy siyosatiga binoan ruxsat etilgan operatsion tizim obyektlaridan 
foydalanishi mumkin.  Operatsion tizim  obyektlaridan  foydalanishni 
cheklash  jarayonining  asosiy  tushunchalari  -   foydalanish  obyekti, 
obyektdan foydalanish usuli  va foydalanuvchi  subyekt.  Foydalanish 
obyekti  deganda,  uskuna  resurslari  (protsessor,  xotira  segmentlari, 
printer,  disklar va h.) hamda dasturiy resurslar (fayllar,  dasturlar va 
h.) tushuniladi.  Obyektdan foydalanish usuli deganda,  obyekt uchun 
belgilangan  amal  tushuniladi.  Masalan,  protsessor  faqat  komanda- 
lami  bajaradi,  xotira  segmentlari  yozilishi  va  o‘qilishi  mumkin, 
magnit  kartalaridan  axborot  faqat  o‘qilishi  mumkin,  fayllar  uchun 
esa  “o‘qish”,  “yozish”  va  “qo‘shib  qo‘yish”  (fayl  oxiriga  axborotni 
qo‘shib  qo‘yish)  kabi  amallar  belgilanishi  mumkin.  Foydalanish 
subyekti  deganda,  obyekt  ustida  amallar  bajarilishini  (qandaydir 
foydalanish  usuli  bo‘yicha  murojaatni)  boshlab  beruvchi  tushunila­
di.  Ba’zida foydalanish  subyektiga tizimda bajariluvchi jarayonlami 
kiritishadi.  Ammo  mantiqan,  nomidan  jarayon  bajariluvchi  foyda- 
lanuvchini  foydalanish  subyekti  deb hisoblash kerak.  Operatsion ti­
zimda  harakatdagi  foydalanishni  cheklash  qoidalari,  xavfsizlikning 
joriy siyosati aniqlanganida, tizim ma’muri tomonidan o‘matiladi.
Audit.
  Operatsion tizimga nisbatan auditni qo‘llashda