S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

X BOB. AXBOROT SIRQIB CHIQISH KANALLARI
10.1. Axborot sirqib chiqadigan texnik kanallar va ularning
turkumlanishi
Axborotning texnik kanal bo‘yicha sirqib chiqishi nuqtayi na- 
zaridan obyekt modeli o‘zaro va tashqi muhit bilan bog‘langan ax­
borot, energetik, moddiy tizimlami o‘z ichiga oladi (10.1-rasm).
Kirish yo‘li 
Chiqishyo'li
10.1-rasm. Obyekt modeli.
Axborot tizimi energetik tizim bilan va u orqali tashqi muhit 
bilan o‘zaro ta’sirda bo‘ladi. Energetik tizim orqali axborot sirqib 
chiqadigan kanal shakllanishi mumkin. Obyektning energetik tizi- 
mining tashqi muhitga ta’siri natijasida niqobni ochuvchi akustik 
maydon yaratiladi. Energetik tizim moddiy tizim bilan ham o‘zaro 
ta’sirda bo‘ladi va natijada, tebranma (mexanik) maydon shaklla- 
nadi. Tebranma maydon axborot tizimi signalini modulyatsiya qili- 
shi mumkin. Har bir tizim o‘zining elementlariga, bog‘lanishlari- 
ning ichki strukturasiga, o‘zgaruvchi parametrlari soniga hamda
238

---

tashqi muhit orqali o‘zaro ta’siriga bog‘liq cheklashlarga ega. 
Obyektlarning ishlashi ulaming haqiqiy maqsad va vazifalarini ku- 
zatishdan bekitadi. Har bir tizimda axborot sirqib chiqadigan texnik 
kanallar mavjud.
Axborot sirqib chiqadigan texnik kanallar deganda, texnik vo- 
sitalaming ishlash jarayonida paydo bo‘luvchi turli tabiatli qo‘shim- 
cha nurlanish hisobiga, axborotning bexosdan uzatilishi tushuniladi. 
Axborot sirqib chiqadigan texnik kanalning strukturasi 10.2 -
rasmda keltirilgan.
10.2-rasm. Axborot sirqib chiqadigan texnik kanal strukturasi.
Kanal kirish yoiiga dastlabki signal ko‘rinishidagi axborot 
qabul qilinadi.
Dastlabki signal
- axborot manbaidan olinadigan axborot 
eltuvchisidir. Quyidagi