S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, ica. Tashev

M-xeshlanishi kerak boTgan ma’lumot;

h - M ma’lumotni <-'0 e r«*(2)ga akslantiruvchi xesh-funksiya, bu yerda i»»(2) - uzunligi 256 bit bo‘lgan barcha ikkilik so‘zlar to’plami,

чй -Am GOST 28147-89 shifrlash algoritmidan foydalanib, К kalitda shifrlash natijasi,

н «1^(2) _ berilgan boshlang‘ich vektor.

GOST R 34.11 -94 xeshlash funksiyasini hisoblash uchun quyi- dagilar zarur:

• 
  qadamli xeshlash funksiyasi A-if,^caxF_2S.<2)-iW2)ni hisoblash algoritmi;
  
• 
  xesh qiymatni iterativ hisoblash jarayoni.
  

Qadamli xeshlash funksiyasi uch bosqichda hisoblanadi. Birinchi bosqichda uzunliklari 256 bit bo'lgan to’rtta л,, к_Щ) л; kalit generatsiya qilinadi. Ikkinchi bosqichda boshlang‘ich N vektor har birining uzunligi 64 bit Wigan to’rtta blokka ajratiladi va bu bloklar mos a», k*, k*, kalitlar bilan GOST 28147-89 algoritmi yordamida shifrlanadi. Uchinchi bosqichda shifrlash natijasini aralashtiruvchi akslantirish bajariladi.

Qadamli xeshlash funksiyasini hisoblash algoritmining blok- sxemasi 5.19-rasmda keltirilgan.


н

ТАМОМ

18. 
    rasm. Xesh qiymatni hisoblash algoritmining blok-sxemasi.
    

“0‘z DSt 1106:2009” 0‘zbekiston davlat standarti hisob- lanadi. Ushbu standartda xesh-funksiyani hisoblashning ikki xil algoritmi keltirilgan.

1-algoritmda modul arifmetikasining bir tomonlama funksiyasi qo‘llaniladi, u bo‘yicha hisoblashlar darajaga ko‘tarish amallaridagi

112

kabi aynan o‘sha mehnat sarfi darajasida oson amalga oshiriladi, funksiyani invertirlash (teskarilash) esa, (А, B) noma’lum parametr- da diskret logarifm muammosini yechish jarayoniga nisbatan ko‘p- roq hisoblashlar sarfi va vaqtni talab qiladi. Ko‘paytirish, darajaga ko'tarish va teskarilash kabi asosiy amallar yangi bir tomonlama funksiyada parametr bilan ko‘paytirish, darajaga ko'tarish va teskarilash deb nomlangan. Darajaga ko‘tarishning bir tomonlama funksiyasi ushbu bir tomonlama funksiyaning xususiy holidir. Xeshlash funksiyasida parametr (koeffitsient) sifatida natural sonlar uchligidan (A, B, R) foydalaniladi.

Ushbu algoritmda kirish blokining uzunligi 128 yoki 256 bitga karrali hamda chiqish bloki va xeshlash kalitining uzunligi 128 yoki 256 bit. Har bir blok uchun kriptografik almashtirishlar 10 ta bos- qichda amalga oshiriladi. Xesh-funksiyasi algoritmining ma’lumot- larini xeshlash protsedurasida xeshlash kaliti к va xeshlashning ora- liq natijasi asosida shakliangan bosqich kalitlari k_e dan foydala­niladi.

Xesh qiymatni hisoblash ho!at massivi ustida kriptografik o‘z- gartirishlami bajarish bilan amalga oshiriladi. Holat massivi to'rtta satr (qator) va sakkizta ustunda joylashgan yarim baytlardan (bayt- lardan) iborat, bunda har bir satr 32 (64) bitdan iborat.

Xesh qiymatni hisoblashda dastlab kiruvchi ma’lumot 128 yoki 256 bit uzunlikdagi b ta bloklarga bo‘linadi, to‘lmay qolgan blok 0 lar bilan toidiriladi. Holat massivi dastlabki blok bilan; asosiy qismning umumiy uzunligi 2²⁵⁶ modul bo‘yicha bitlarda aniqlanadi, bu qism 256 bit uzunlikdagi uzunlik blokidan iborat; keyin 2²⁵⁶ modul bo^lyicha asosiy qism bloklari qiymatlarining summasi hisoblanadi, u 256 bit uzunlikdagi nazorat summasining blokidan (NY) iborat; asosiy qism, uzunlik bloki va b+2 bloklardagi yarim bayt (bayt) darajasidagi ikki o'lchamli elementlar shaklidagi NY blok xeshTasTi funksiyasi kirish ma’lumotlai idaii iboiat. Dastlabki bosqich 128 (256) bit uzunlikdagi к xeshlash kalitining nusxasini ikki o‘lchamli k_e massivga ko'chirish bilan tugalianadi.

Kirish ma'lumotlarining har bir bloklariga nisbatan xeshlash jarayonlari ikkita blok: holat hamda holatn ustida Qo‘sh (holat, holatn), BaytZichlash(holat, holatn) o‘zgartirishlar juftining zanji- rini bajarishdan boshlanadi va 10 ta bosqich davomida holat joriy

113

xesh-qiymatini shakllantirish bilan tugallanadi. Xeshlash jarayon- larining eng awalida dastlabki xesh-qiymat sifatida 1 -biokdan holat bloki sifatida, 2-blokdan esa - holatn bloki sifatida foydalaniladi; agar kirish madumotlan faqat bitta biokdan iborat bo‘lsa, 2-blok sifatida uzunlik blokidan foydalaniladi [10].

So‘ngra holatn massiviga navbatdagi biokdan nusxa ko‘chi- riladi va Qo‘sh(holat, holatn), BaytZichlashQiolat, holatn) o‘zgar- tirishlar juftligi natijasi, joriy xesh-qiymat holat va holatn ustida xeshlash protsedurasining 10 bosqichi amalga oshiriladi va h.k. holatn massiviga nusxa olinadigan oxirgi blok sifatida NY bloki hisoblanadi. Shunday qilib, xeshlash bosqichlarining umumiy soni (b+2) 10 ga teng bo‘ladi.

Xeshlash protsedurasining har bir bosqichi (raundi) dastlabki Qo‘sh (holat, holatn), BaytZichlash (holat, holatn) o‘zgartirishlar juftligi bilan birga bloklarga nisbatan siklik tartibda amalga oshi- riluvchi Aralash(holat,k_e), Qo‘sh(holat,holatn), SurHolat (holat)), SurKalit(ke), TuzilmaKa/it(k_e, k) o‘zgartirishlardan iborat.

2-algoritm GOST R 34.11-94 kabi amalga oshiriladi[10],