S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, ica. Tashev

П BOB. AXBOROT XAVFSIZLIGIGA BO‘LADIGAN
TAHDIDLAR, HUJUMLAR VA ZAIFLIKLAR

1. 
   Axborot xavfsizligiga tahdidlar va ularning talilili
   

Axborot xavfsizligiga boTishi mumkin bo‘lgan tahdidlarni tahlillash yaratilayotgan himoyalash tizimiga qo'yiladigan talab- laming to‘liq to‘plamini aniqlash maqsadida amalga oshiriladi. Odatda tahdid deganda (umumiy ma’noda) kimningdir manfaat- lariga zarar yetkazuvchi hodisa (ta’sir, jarayon yoki voqea) tushuni- ladi. Axborot tizimiga tahdid deganda esa axborot tizimining xavf­sizligiga bevosita yoki bilvosita zarar yetkazuvchi ta’sir imkoni tushuniladi.

Zamonaviy axborot tizimida saqlanuvchi va ishlanuvchi axbo­rot juda ko‘p omillaming ta’siriga duchor bo‘lishi sababli tahdidlar- ning to‘liq to‘plamini tavsiflash masalasim formallashtirish mumkin emas. Shuning uchun tahdidlarning to‘liq ro‘yxatini emas, balki tah­didlar sinfining ro'yxatini aniqlash maqsadga muvofiq hisoblanadi.

Axborot tizimiga bo‘lishi mumkin bo‘lgan tahdidlarni tasnif- lashni ularning quyidagi alomatlari bo‘yicha amalga oshirish mumkin:

1. 
   Paydo bo lish tabiati bo ‘yicha quyidagilar farqlanadi:
   

• 
  axborot tizimiga obyektiv fizik jarayonlar yoki tabiiy hodisalar ta’sirida paydo bo‘luvchi tabiiy tahdidlar,
  
• 
  inson faoliyati sabab bo‘luvchi axborot tizimiga sun ’iy tahdidlar.
  

2. 
   Namoyon bo ‘lishining atayinligi darajasi bo ‘yicha quyida­gilar farqlanadi:
   

• 
  xodimning xatosi yoki loqaydligi tufayli paydo bo ‘luvchi tahdidlar, masalan, himoya vositasidan noto‘g‘ri foydalanish, xatoli ma’lumotlami kiritish va h.;
  
• 
  atayin qilingan harakat natijasida paydo bo‘luvchi tahdid­lar, masalan, niyati buzuqlarning harakati.
  

3. 
   Tahdidlarning bevosita mcmbai bo'yicha quyidagilar farqlanadi:
   

• 
  tabiiy muhit, masalan tabiiy ofat, magnit bo‘roni va h.;
  
• 
  inson, masalan xodimning yollanishi, konfidensial ma’lu- motlarning oshkor etilishi va h.;
  
• 
  ruxsat etilmagan dasturiy-apparat vosi talar, masalan, kompyuterning buzg‘unchi funksiyali viruslar bilan zaharlanishi.
  

4. 
   Tahdidlar manbaining holari bo'yicha quyidagilar farq­lanadi:
   

• 
  nazoratlanuvchi axborot tizimi zonasidan tashqarisidagi manba, masalan, aloqa kanali bo'yicha uzatiluvchi ma’lumotlami, qurilmalarning elektromagnit, akustik va boshqa nurlanishlarini ushlab qolish;
  
• 
  nazoratlanuvchi axborot tizimi chegarasidagi manba, masa­lan, yashirincha eshitish qurilmalaridan foydalanish, yozuvlami, axborot eltuvchilarni o‘g‘rilash va h.
  
• 
  bevosita axborot tizimidagi manba, masalan, axborot tizimi resurslandan noto‘g‘ri foydalanish.
  

5. 
   Axborot tizimi faolligining darajasiga bog'liqligi bo'yicha quyidagilar farqlanadi:
   

• 
  axborot tizimi faolligiga bog'liq bo'lmagan tahdidlar, masalan axborot kriptohimoyasining fosh etilishi,
  
• 
  faqat та ’lumotlarni ishlash jarayonidagi tahdidlar, masa­lan, dasturiy viruslarni yaratish va tarqatish tahdidi.
  

6.