S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, ica. Tashev

Boshqarishni virus dastur - eltuvchisiga o‘tkazish. Ta’kidlash lozimki, viruslar buzuvchilar va buzmaydiganlarga bo'linadi.

Bitzuvchi vimslar dasturlar zaharlanganida ularnmg ishga layo- qatligini saqlash xususida qayg‘urmaydilar, shu sababli ularga ush- bu bosqichning ma’nosi yo‘q.

Buzmaydigan vimslar uchun ushbu bosqich xotirada dasturni korrekt ishlanishi shart bo‘lgan ko‘rinishda tiklash va boshqarishni virus dastur-eltuvchisiga o‘tkazish bilan bog‘liq.

Zarar keltiruvchi dasturlarning boshqa xillari Viruslardan tashqari, zarar keltiruvchi dasturlarning quyidagi xillari mavjud:

176

• 
  troy an dasturlari;
  
• 
  mantiqiy bombalar;
  
• 
  masofadagi kompyuterlarni yashirincha ma’murlovchi xaker utilitalari;
  
• 
  Internetdan va boshqa konfidensial axborotdan foydalanish parollarini o‘g‘rilovchi dasturlar.
  

Ular orasida aniq chegara yo'q: troyan dasturlari tarkibida vi- ruslar bo'lishi, viruslarga mantiqiy bombalar joylashtirilishi mum- kin va h.

Troyan dasturlar o'zlari ko‘paymaydi va tarqatilmaydi. Tash- qaridan troyan dasturlar mutlaqo beozor ko'rinadi, hatto foydali funksiyalarni tavsiya etadi. Ammo foydalanuvchi bunday dastumi kompyuteriga yuklab, ishga tushirsa, dastur bildirmay zarar kelti- ruvchi funksiyalarni bajarishi mumkin. Ko‘pincha troyan dasturlar viruslarni dastlabki tarqatishda, Internet orqali masofadagi kompyu- terdan foydalanishda. ma’lumotlarni o‘g‘rilashda yoki ularni yo‘q qilishda ishlatiladi.

Mantiqiy bomba - ma’lum sharoitlarda zarar keltiruvchi hara- katlami bajaruvchi dastur yoki uning alohida modullari. Mantiqiy bomba, masalan, ma’lum sana kelganida, ma’lumotlar bazasida yozuv paydo boMganida yoki yo'q bo'lganida va h. ishga tushishi mumkin. Bunday bomba viruslarga, troyan dasturlarga va oddiy dasturlarga joylashtirilishi mumkin.