S. J. Razzaqov Namangan muhandislik-qurilish instituti

 
 
Karerdagi qum turli namlilik darajasiga ega bo‘lganligi uchun uni ochiq 
xavoda saqlash davomida namligi tinimsiz o‘zgarib turadi. SHu sababli beton 
ishlab chiqarish jarayonida davriy ravishda qumning zichligi va namligini aniqlab 
turish va beton tarkibiga tuzatishlar kiritish zarurati tug‘iladi.
Turli to‘ldiruvchilarni sinash natijalariga ko‘ra qumning suvshimuvchanligi 
4-14%, yirik to‘ldiruvchining suvshimuvchanligi 1-10%, yirik donali qumlar 4-
6%, urtacha yiriklikdagi qumlar 6-8%, mayda (mayin) zarrali qumlarda 8-10% va 
o‘ta mayda qumlarda 10% dan ortiq, volsk standart qumida 4%, shagalda 1-4%, 
pishiq otqindi tog‘ jinslaridan olingan chaqilgan toshda 2-6%, karbonat jinslaridan 
olingan chaqilgan toshlarda (suvshimuvchanligini hisobga olgan xolda) 5-10% ga 
teng.

---

173 
5.14-jadvalda ba’zi to‘ldiruvchilarning standart va texnologik 
xarakteristikalari keltirilgan. Xar xil xarakteristikali to‘ldiruvchilar bir biriga yakin 
standart xarakteristikalarga ega bo‘ladilar. 5.14.-jadvaldagi qiymatlar texnologik 
xarakteristikalar qo‘llanilishini foydaligini e’tirof etib, betonning xususiyatiga 
to‘ldiruvchining ta’sirini kengroq hisobga olish imkonini beradi. 
Perlit qumining standart va texnologik xarakteristikalari 
7.5-jadval 
X
aq
iq
iy
zi
ch
li
g
i, 
g
/sm
3
Z
ich
li
k
, 
kg
/l
Bo
‘s
hl
iq
, 
%
Y
ir
ik
li
k
mo
d
u
li
, 
M
y
ir
Su
v
sh
m
u
v
ch
an
li
k
, 
%
2,69 
1,45 
45,7 
- 
3,43 
2,6 
1,47 
42,6 
- 
5,88 
2,56 
1,34 
45,6 
- 
5,72 
2,63 
1,51 
42,5 
2,79 
7 
2,7 
1,37 
49 
0,69 
11,5 
2,65 
1,56 
41 
2,05 
4