S. J. Razzaqov Namangan muhandislik-qurilish instituti

4-§. Beton xususiyatiga to‘ldiruvchining tozaligi ta’siri 
Beton uchun ishlatiladigan to‘ldiruvchilar Betonning mustahkamligi va 
tejamliligiga to‘ldiruvchining tozaligi katta ta’sir ko‘rsatadi. CHangsimon va 
xususan loysimon aralashmalar donalar yuzasida sement toshi bilan bog‘lanishiga 
mone’lik qiluvchi qobiq hosil qiladi. Natijada betonning mustahkamligi sezilarli 
darajada pasayib ketadi (ba’zan 30-40 % ga). SHu sababli to‘ldiruvchilar 
xususidagi me’yoriy xujjatlarda ularda ifloslantiruvchi qo‘shimchalarning yo‘l 
qo‘yilishi mumkin bo‘lgan chegaraviy miqdorlari ko‘rsatilgan. Otqindi tog‘ 
jinslaridan olingan chaqiq toshdagi aralashmalar suv bilan tozalash usulida 
aniqlanadi va M300 markali beton uchun bu miqdar 1%ni, yanada pastroq markali 

---

46 
(mustahkamligi past) betonlar uchun esa 2% miqdorida bo‘lishiga ruxsat etiladi. 
CHo‘kindi jinslardan olingan chaqiq toshlarda aralashmalarning umumiy miqdori 
2 va 3% oshmasligi kerak. SHag‘alda ifloslantiruvchi aralashmalarning miqdori 
1% dan ko‘p bo‘lmasligi, tabiiy qumda esa 3 % dan oshmasligi kerak. Qumda 
shuningdek organik zararli moddalarning miqdori ham chegaralanadi va ular 
maxsus sinovlar o‘tkazish bilan nazorat qilinadi (kolorimetrik tekshiruv). 
Iflos va sifatsiz to‘ldiruvchining betonga ta’sirini sement sarfini oshirish bilan 
nazorat qilish mumkin emas.