S. Hasanov D. Abdumadjidova N. Ataeva shaxsning bilish jarayonlari

Ixtiyoriy  diqqat  qat’iy  maqsad  asosida  yo’naltirilgan  diqqatdir.  Diqqatning 

bu turi o’zini majbur qilib, zo’r berib ongni bir faoliyat ustida to’plab turishlikni 

bildiradi.  Ixtiyoriy  diqqatning  psixologik  xususiyati  uni  ko’p  va  kam  irodaviy 

zo’r  berish,  jiddiylik  (tanglik)  bilan  birga  bo’lishidadir,  bunda  ixtiyoriy 

diqqatning uzoq saqlanishi toliqishiga, ko’pincha jismoniy zo’r berishdagidan 

ko’ra  ko’proq  toliqishga  sabab  bo’ladi.  Shuning  uchun  o’qitish  davrida 

ixtiyoriy diqqatning kuchli to’planganligi ortiqcha davomli bo’lmasligi lozim.  

Psixologiyada  diqqatning  ixtiyoriy  turi,  ko’pincha  irodaviy  deb  nomlanadi. 

Bu, albatta, bejiz emas, chunki diqqatning  muayyan  obyektga yo’naltirilishi iroda 

---

kuchi  bilan  saqlab  turiladi.  Hatto  ixtiyorsiz  diqqat  faoliyatida  qatnashsa,  u  ham 

irodaning zo’ri bilan yo’naltirilgan obyektda to’planib turadi.  

1-shakl