S. Hasanov D. Abdumadjidova N. Ataeva shaxsning bilish jarayonlari

Tafakkur haqida tushuncha.   

Tafakkur

  –  inson  aqliy  faoliyatinining  yuqori  shakli,  real  olamni  aks 

ettirishning  umumlashgan  va  bevosita  usuli  bo’lib,  obektlar  orasidagi  bog’liqlik, 

bilish  jarayoni,  yangi  bilimlarni  ochish,  ijodiy,  muammoli  masalalarni  echishga 

---

qaratilgan  jarayondir.  Tafakkur  atrof-muhitdagi  voqelikni  nutq  yordami  bilan 

bilvosita,  umumlashgan  xolda  aks  ettiruvchi  psixik  jarayon  bo’lib,  u  ijtimoiy 

sababiy  ichki  bog’lanishlarni  anglashga,  yangilik  ochishga  va  bashorat  qilishga 

yo’naltirilgan aqliy faoliyatdir.

 

Tafakkurning  o’ziga  xos  xususiyatlari  uni  til  bilan  bevosita  bog’liqligidir. 

Tafakkur  nutqda namoyon  bo’ladi.  Tafakkur inson  hayoti tajribasida  sezgi, idrok 

va tasavvurlar asosida yuzaga keladi va rivojlanadi. Tafakkur tufayli sezgi va idrok 

asosida  olamni  aks  ettirish  yanada  aniq  va  to’g’ri  bo’ladi.  Tafakkur  borliqni 

umumlashgan  holda  aks  etishidir.  Qachonki  muammoli  vaziyat  paydo  bulganda 

tafakkur ishga tushadi.  

Tafakkur 

-  jiddiy  ravishda  yangilik  qidirish  va  ochishga  ijtimoiy  jihatdan 

bog’liq,  aloqador  psixik  jarayondir,  uning  tahlili  va  sintezi  jarayonida    voqelikni 

bavosita  va  umumlashtirib  aks  ettirish  jarayonidir.  Tafakkur  amaliy  faoliyat 

asosida    hissiy  bilishlardan  paydo  bo’ladi  va  hissiy  bilish  chegarasidan    ancha 

tashqariga chiqib ketadi. 

Bilish  faoliyati  sezish  va  idrok  qilishdan  boshlanadi  va  keyin  tafakkurga 

o’tadi. Biroq eng rivojlangan tafakkur ham hamisha hissiy bilish bilan bog’langan 

bo’ladi. Kishi tafakkur jarayonida hissiy bilish chegarasidan chetga chiqadi.  

4-shakl 

 

Tafakkur  jarayonida  fikrlash  operatsiyalariga:  analiz,  sintez,  taqqoslash,  

umumlashtirish,  konkretlashtirish, klassifikatsiyalash va