|
89
YOTOQ YARALARNI OLDINI OLISH VA DAVOLASHNI
REJALASHTIRISH
Og‘ir yotgan bemorlarni sifatsiz parvarishlash natijasida teri
bichilishlari va yotoq yaralar vujudga keladi.
Yotoq yara – terining uzoq vaqt bosilib qolishi, mahalliy
qon aylanishining buzilishi va yumshoq to‘qimalarning o‘lishi-
dir. Yotoq yaralarning paydo bo‘lishiga 3 asosiy omil sabab
bo‘ladi:
1. Bosim.
2. Kesuvchi kuch.
3. Ishqalanish.
Yotoq yaralarni oldini olishda quyidagi usullarni qo‘llash
maqsadga muvofiq.
1. Bosimni bartaraf qilish. Og‘ir yotgan bemorning holati
o‘zgartirilib turiladi, buning uchun tana bilan sath o‘rtasida
hosil bo‘lgan bosimni bartaraf qiluvchi turli xildagi moslamalar
qo‘llaniladi. Bu quyidagilardan iborat:
– maxsus va gidrostatik krovatlar, katta va keng hajmli
shishiriladigan qoplar va boshqalar;
– maxsus to‘shak;
– yostiqlar yoki qo‘y yungidan qilingan to‘shak, havo, suv
yoki gel bilan to‘ldirilgan yostiqlar, rezinali chambarlar va
hokazo.
2. To‘qimalarni tiklovchi sog‘aytiruvchi ichki sharoitlarni
yaxshilash:
– ovqat yeyish va ichak faoliyatini yaxshilash;
– kamqonlikning oldini olish va davolash;
– tana harakatini va sog‘ayish jarayoniga ta’sir ko‘rsatuvchi
dorilarni qo‘llash va davolash yo‘lini tuzish.
3. To‘qimalar holatiga ta’sir etuvchi tashqi taassurotni
muvofiqlashtirish.
– teri butunligini saqlash va shikastlantirmaslik;
– siydik va axlatni tuta olmaslikni oldini olish va davolash;
– siydik va axlatni tuta olmaydigan kasallar parvarishini
yaxshilash;
– tibbiy ijtimoiy xodim bemor va ularga qarovchilarga yo-
toq yaralar hosil bo‘lishi mumkin bo‘lgan joyni kechqurun 10%
90
li kamfora spirt yoki 0,5% li nashatir spirtiga ho‘llangan doka
tampon bilan artib turishni, bosimni bartaraf qiluvhci mosla-
malardan foydalanishi, o‘z - o‘ziga yordam berishni o‘rgatishi;
– yotoq yara paydo bo‘ladigan joyda teri qizarib qolgudek
bo‘lsa, bir necha kunduz mobaynida bir ikki marotaba 5 –10%
li kaliy permonganat eritmasini surtib turish.
Tibbiy ijtimoiy xodim bemorga va parvarish qiluvchilarga
yotoq yaralar xavfi va ularni oldini olish haqida axborotni yet-
kazishi, yordamchi vositalar yordamida harakat qilish imkoni-
yatini oshirishi va bosim kuchini qaytaruvchi moslamalar berishi
kerak.
Yotoq yaralarni oldini olish uchun quyidagi choralarni
ko‘rish lozim:
har gal o‘rin - ko‘rpani qayta solishda bemor badanini
ko‘zdan kechirish, bunda asosan yotoq yara paydo bo‘ladigan
joylarga ahamiyat berish;
bemor badanining ozoda bo‘lishini kuzatish, har kuni bada-
nini nam sochiq bilan artish, badanining siydik va axlat tegib
ifloslangan joylarini suv bilan sovunlab yuvish, so‘ngra orqa va
dumg‘aza terisini kamfora spirti bilan artish kerak. Yuvmasdan
oldin kamfora spirt bilan artish keng tarqalgan bo‘lsa-da, bu usul
yotoq yaralarining oldini olishda yetarlicha foyda bermaydi,
chunki spirt terining mikroblar tushgan mayda teshiklarini berki-
tib qo‘yadi, biroz vaqtdan so‘ng bu teshiklar ochilib, teshikcha-
lardan chiqqan mikroblar teri ustidagi kirlarga qo‘shiladi. Bundan
tashqari, yuvish, ayniqsa iliq suv bilan teri yaxshilanishiga va
to‘qimalarining yaxshi oziqlanishiga imkon beradi;
terining bosilishiga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida yotoq yara-
lar paydo bo‘lishi mumkin bo‘lgan joylarga yumshoq sochiq
yoki yostiq jildiga o‘ralgan rezina chambar qo‘yiladi. Cham-
barni qo‘yganda dumg‘aza uning teshigi ustida turadigan bo‘-
lishi kerak. Axlat va siydikni tuta olmaydigan bemorlar tagiga
rezina sudno qo‘yiladi. Rezina chambar va sudnoning teshigi
bo‘lib, unga metall so‘rg‘ich tiqib qo‘yiladi;
bemorning kuniga bir necha marta tana vaziyatini o‘zgar-
tirib turishiga yordam berish va navbatma-navbat u yonboshiga
va bu yonboshiga, goh chalqancha yotishiga ko‘maklashish kerak;
91
agar yotoq yara paydo bo‘ladigan joyda teri qizarib
qolgudek bo‘lsa, yuqorida sanab o‘tilgan barcha tadbirlarni
kuchaytirish va ayni vaqtda davolashga kirishish lozim. Paydo
bo‘layotgan yotoq yaraga kuniga 1 – 2 marta 5 yoki 10% li
kaliy permanganat eritmasi surtiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
