|
2. Yer tuzishni loyihalashda avtomatlashgan tizimlar (YEТLAТ) tushunchasi,
uning maqsadi va avtomatlashtirish obyekti
Murakkab tizimlarni yaratish va foydalanish hamda ularni avtomatlashtirish
nazariyasidan kelib chiqib, prof.S.N.Volkov YEТLAТ ga quyidagi ta’rifni bergan:
YEТLAТ- bu loyiha tashkiloti bo’limlari bilan o’zaro bog’liq holda, loyiha-
9
lash ishlarini avtomatik tartibda EHM larda bajaradigan, loyihalashni
avtomatlashtirish vositalari majmuidan iborat tashkiliy-texnik tizimdir. U
optimallash masalalarini modellashtirish va yechish asosida ko’p yechimli
loyihalash usullaridan foydalanish, ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish
hisobiga, yer tuzishdagi loyiha-qidiruv ishlari sifatini yaxshilash, mehnat
unumdorligini oshirish, mehnat sarfini kamaytirish va loyihalash muddatini
qisqartirishga qaratilgan.
Yer tuzish bo’yicha loyiha tashkilotlarida YEТLAТ dan foydalanish
personal EHM larda yoki ularning lokal tarmoqlarida amalga oshirilishi mumkin.
Bunda kompyuterlarga ulanadigan qo’shimcha qurilmalardan (digitayzer, plotter,
skaner va boshq.) foydalaniladi. Bu tizimning birlamchi elementi - yer tuzuvchi-
loyihachining avtomatlashtirilgan ishchi o’rni hisoblanadi.
Shunday qilib, YEТLAТ tarkibiga quyidagilar kiradi:
- EHM ga ulanadigan texnik vositalar majmui;
- aniq loyihaviy masalalarni yechish texnologiyasida jamlangan loyihalash
usullari va dasturlash mahsulotlar;
- loyihani yechish uchun ma’lumotlarni va zarur shaklga keltirilgan holda
olinadigan natijaviy ma’lumotlar va hujjatlarni o’z ichiga oladigan ma’lumotlar
banki;
- loyiha ishlarini tashkil etish va ketma-ket bajarish tizimi;
YEТLAТ ning maqsadi, yerlardan oqilona foydanish va ularni muhofaza
qilish masalalarini, loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirish hisobiga qabul
qilinadigan yechimlarni olishning tezkorligini oshirish, ular sifatini yaxshilash va
mehnat sarfini kamaytirish imkonini beradigan,
sifat jihatdan yuqori darajada
ma’lumotlarni olish, tahlil qilish va optimallashtirish texnologiyalarini qo’llash
hisobiga, yechishdan iborat.
Avtomatlash obyekti yer tuzishni loyihalash jarayonlari, ma’lumotlarni
yig’ish va tahlil qilish, loyihaviy yechimlarni asoslash, loyihaviy hujjatlarni
shakllantirish hisoblanadi.
YEТLAТ yer tuzish bo’yicha loyiha-qidiruv tashkilotlarida mehnatni ilmiy
10
asosda tashkil etishni ta’minlashga, loyihaviy hisoblashlarni avtomatlashtirishga,
xo’jaliklararo va xo’jalikda ichki yer tuzish loyihalarini va ishchi loyihalarni tuzish
hamda loyihalarning hayotga tadbiq etilishi ustidan mualliflik nazoratini amalga
oshirishga, qabul qilingan yechimlarning kelib chiqishi mumkin bo’lgan
oqibatlarini tahlil qilishga xizmat qiladi.
YEТLAТ ni amaliy yaratishda yer – ishlab chiqarish - aholi ekologiya
tizimidagi o’zaro bog’liqlikni ta’riflovchi ko’rsatkichlar va o’zaro aloqalar tizimini
to’g’ri belgilash hamda YEТLAТ qo’shni yoki funktsional bog’langan yuqori
darajadagi avtomatlashgan tizimlar bilan barcha aloqalarni hisobga olish zarur.
Yer tuzish juda murakkab jarayon bo’lib, yer tuzish loyihalari doimiy
o’zgarib turuvchi ishlab chiqarishni hududiy tashkil etish, yerlardan oqilona,
samarali foydalanish va ularni muhofaza qilish bilan bog’liq juda ko’p yozma va
chizma hujjatlardan iborat bo’ladi. Shuning uchun ham yer tuzishni loyihalash bir
martalik yoki davriy harakat bo’lmay, balki, loyihani ishlash, takomillashtirish va
amalga oshirish bilan bog’liq to’xtovsiz jarayondir. Demak YEТLAТ ham yer
egalari va yerdan foydalanuvchilarni tashkil etish jarayonini tartibga soluvchi
umumiy davlat tizimi bilan ajralmas bog’langan doimiy harakatdagi va
rivojlanishdagi avtomatlashgan tizim sifatida tashkil etilishi kerak.
Yer tuzishni loyihalash jarayonining yana bir o’ziga xos tomoni shundaki, u
juda murakkab bo’lib, ko’p sondagi muqobil yechimlarni, o’zaro aloqalarni son va
sifat jihatlaridan hisobga olishga to’g’ri keladi. O’zaro sifatiy aloqalarni sonli
ta’riflash qiyin bo’lganligi uchun, YEТLAТ odam mashina tizimi shaklida
yaratilishi kerak. Bu tizimda sifatiy (sonli ifodalash mumkin bo’lmagan )
ma’lumotlarni tayyorlash va yechimni qabul qilish jarayoni to’g’ridan-to’g’ri
yuqori malakali mutaxassis tomonidan, sonli ma’lumotlarni yig’ish, saqlash,
yangilash va berish, hisoblash operatsiyalarining mos texnik vositalaridan
foydalanilgan holda, kompyuter dasturlaridan foydalanib, bajarilishi kerak.
11
Do'stlaringiz bilan baham: |
