S avezbayev

 
4. Grafikaviy va atributiv (xususiy) ma’lumotlarni kiritish va o’zgartirish 
 

---

68 
Berilgan plan-xarita materiallarini (EG elementi) kiritish va oldindan ishlov 
berish tizimining yiriklashtirilgan chizmasi 13–rasmda ko’rsatilgan. 
Masofadan zondlash ma’lumotlari
(MZM) – bu yer usti, unda va uning 
tagida joylashgan obyektlari to’g’risidagi ma’lumotlar bo’lib, ular masofadan 
tasvirga olish jarayonida to’planadi. 
Хususiy (atributiv) ma’lumotlarni kiritish tizimi
(YEТ elementi), nomidan
ko’rinib turganidek loyihalash tizimini (YESN) bitta yoki bir necha dasturlar bilan 
hisoblash hamda kiritiladigan grafikaviy obyektlar yoki ular qismlarining semantik 
bayonnomalarini kiritish uchun zarur bo’ladigan har qanday o’lchamli ma’lumot-
larni ham to’plam shaklida, ham muloqatli kiritishni ta’minlashga qaratilgan. Bu 
element yagona interfeys bilan birlashtirilgan, ularga kirishni interaktiv tartibda 
yoki boshqa dasturlar tamonidan beriladigan buyruqlar asosida ta’minlaydigan 
dasturlar kutubxonasini o’zida ifodalaydi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sonli modellarni shakllantirish 
Qo’lda baja-
riladigan tex-
nologiyalar 
bo’yicha 
Хarita mate-
rialarini ska-
nerlash nati-
jalari bo’yicha
Digitalizatsiya 
usullari bilan 
Fotonegativ va 
fotorasmlarni 
qayta ishlash 
asosida 
Masofadan 
zondlash 
ma’lumot-
lari asosida 
Skanerlash va undan 
keyin qayta ishlash 
O’lchash 
natijalarini 
rostlash 
Fotogrammetrik ishlav berish, 
geometrik rostlash, aerokosmik 
rasmlarni o’zgartirish va EHТ 
vositalari bilan modellarni
shakllantirish 
Rastrni geografik 
rostlash 
Vektorlash 
Masofadan zondlash 
ma’lumotlarini keyingi 
qayta ishlash uchun yaroqli 
holga keltirish, EHMda 
ishlov berish va maxsus 
sonli kartalarni 
shakllantirish
Ma’lumotlarning vektorli modeli 
Vektorli 
modelni 
rostlash 
kerakmi?
Ma’lumotlarning vektorli 
modelini rostlash
Yo’q 
hа 

---

69 
 
13-rasm. Boshlang’ich plan-xarita materialini kiritish va oldindan ishlov 
berish tizimining yiriklashtirilgan chizmasi. 
Aylantirish tizimi
(YER elementi) vazifalariga keyinchalik ular bilan ishlash
uchun YEТLAТga boshqa avtomatlashtirilgan tizimlardan foydalanib, tayyorlan-
gan ma’lumotlarni kiritish imkonini ta’minlash kiradi. Bu tizimning xozirgi 
bosqichdagi o’ziga hos xususiyati ma’lumotlarni almashishning yagona xalqaro 
formati yo’qligidir. Hozircha ma’lumotlarni uzatish va ularning sintaksisiga 
qo’yiladigan talablarga nisbatan kelishuv bor, grafikaviy ma’lumotlarni almashish 
uchun bir necha halqaro standartlar mavjud va ulardan eng taniqlilarining format-
lari yetarlik darajada keng yoritilgan. Shunday qilib, ushbu muammo grafikaviy va 
o’lchamli ma’lumotlarni ajratib aylantirish asosida yechilmoqda, lekin, buning 
oqibatida ma’lumotlar uzatilgandan keyin qator xarajatlarni qaytadan bajarish 
zarurati tug’ilishi mumkin. Тizimni yaratishda grafikaviy elementlar va mos atribu-
tiv (xususiy) ma’lumotlar orasida ikki tomonlama bir xil ahamiyatli aloqalarni 
o’rnatish bilan bog’liq barcha ishlarni minimallashtirishga harakat qilish kerak.