S avezbayev, S. N. Volkov

2. Yer resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish. Bosh chizmalari.
Yer tuzish tizimida yuqori darajani mamlakat va mintaqalar yer resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish Bosh chizmalari egallaydi. Hisoblangan davrning uzunligi (20 yil), obyektning kengligi (o'nlab million gektar), taklif etilayotgan yechimlarning va ularni amalga oshirish usullarining muqobil xarakteri, ularning umumdavlat va mintaqaviy ahamiyatga ega aniq va tabaqalashtirilgan axborot bilan boshqarish organlarini ta'minlovchi, asosan, reja oldi hujjatlari sifatida tavsifim oldindan belgilab beradi.
Bosh chizmalar shu bilan bir qatorda, aniqroq yer tuzish chiz-rriaMiitaloyihalariningilmiydarajasini, ishonchliliginivaasoslan-
166
ganligini oshirish imkonini beradi. Mamlakatda, ya uning mintaqa-larida yer egaliklari va yerdan foydalanuvchilar ishini yaxshilash-ning umumiy masalalari yer tuzish tizimi normal faoliyat ko'rsat-ganda oxix - oqibatda xo'jaliklararo, xo'jalikda ichki yer tuzish ya ishchi loyihalar orqali yeehiladi. Bosh chizmalarni tuzishning asosi yer tuzishni loyihalash uslubiyati va usullari bo'lib qoladi.
Yertuzish loyihalaridanoldin tayyorlanadiganbarcha ishlarloyiha
oldi huijatiari turkumiga kiradi. .,.■■•,
Mamlakat yer resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish bosh chizmasini tuzish jarayoni bir necha bosqichlarga bo'linadi:

• 
  Qabul qilingan ilmiy-texnik taraqqiyot dasturiarim hisobga olib, kelajakda yer egaliklari ya yerdan foydalanishlarni qayta tashkil etishning vazifaiari va yo'llarj ko'rsatilgan ilmiy-texnik konsepsiyani tayyorlash; .-..•■ _: ■<-, ,_:
  
• 
  bir vaqtning o'zida markazda va mintaqalarda olib borilayotgan va uni tatbiq etishni boshlashdan 2-2,5. yil oldin tugatiladigan chizmalarni bevosita tuzib tayyorlash;
  
• 
  boshqarish organlari va yer tuzishga ulardan amaliy foyda­lanish maqsadida berish uchun chizrnalarning asosiy qoidalarini rasmiylashtirish.
  

Yer egaliklari va yerdan foydalanishlarni kelajakda rivojlanti-rishning eng murakkab niasalalari - qishloq xo'jaligida va boshqa tar-moqlarda ishlab chiqarishni intensivlashning yo'nalishlarini tanlas'h, ularni maydoni, sifati va joylashuvi bir xil yerlardan iborat hududiy asos bilan ta'minlash, qishloq xo'jalik yerlari unumdorligini kengay-tirilgan qayta tikiash va muhofaza qilish uchun qulay sharoitlar yaratishdir. Ushbu vaziyatni hisobga olib, Bosh chizmada quyidagi tarkibiy qismlar ajratib ko'rsatiladi:

• 
  yerlardan mayjud foydalanishni tahlil qilish va baholash; _:
  

• 
  xalq xo'jaligining har xil tarmoqlarida yer resurslaridan foyda­lanishni tashkil etish; -....
  

• 
  yerlarni yaxshilash va muhofaza qilish;
  

• tavsiya etilayotgan tadbirlar samaradorligi va joriy etish tartibi.
Yozma va hisob-kitob materiallaridan tashqari yer resurslaridan
foydalanish va ularni muhofaza qilish bosri.cbizmalariga yer resurs-larining hozirgi ahvoli va foydalanilishi, ularning kelajakdagi foyda-
„¹⁶⁷
lanilishi, yaxshilanishi va muhofaza qilinishi xaritalari kiritiladi. Ularning ma'lumotlaridan foydalaniladi:

• 
  xalq xo'jaligini va uning ayrim, ayniqsa, yerni ko'plab talab qiladigan tarmoqlarini (qishloq, suv, o'rmori xo'jaliklarini) rivoj-lantirishva joylashtirish, tabiatdan oqilona foydalanishni tashkil etish (reja oldi ishlari) masalalarini yechishda:'
  
• 
  iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish kelajagi va yo'nalishlarini aniqlash uchun;
  
• 
  respublika, viloyatlar va ma'muriy tumanlar yer tuzish chiz-malarini, yer tuzish loyihalarini tuzishda (loyiha oldi ishlari).
  

Bosh chizmada mavjud tavsiyalarni joriy etish, yerning asosiy ishlab chiqarish vositasi va mamlakatning barcha tabiiy va iqtisodiy salohiyatlari majmuasida uning hududiy asosi sifatidagi faoliyati samaradorligini oshirish, yer turlarining tarmoqlararo va mintaqa-iararo taqsimlanishini optimallash, ishlab chiqarishni, ayniqsa6 qishloq xo'jaligini, hududiy tashkil etish, yer-muhofaza tadbirlarini rejalashtirish imkonini beradi.