S. A. Salixov «patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash» fanidan Darslik toshkent – 2010

Sifat masalasi
- xo’jalik faoliyatining hamma jihatlarini qamrab oladi.
Yuqori sifat
deganda mehnatni va moddiy resurslarni tejash eksport 
imkoniyatlarini ko’paytirish provard natija jamiyat ehtiyojlarini yanada to’laroq 
qondirish ma’nosini tushunamiz. Shu boisdan ham boshqarishni butun 
mehanizmini moddiy va moddiy rag’batlantirishning butun sistemasi injener va 
konstruktorlarini kuch g’ayratlarini, ishchilarning mahorati mahsulot sifatini 
oshirishga qaratishi zarur. Sanoatdagi ilg’or tajriba hamda ilmiy ma’lumotlarni 
kengayishi. Chiqarilayotgan mahsulot sifatini oshirish uchun ko’rashning 
navbatdagi butunlay yangi bosqichi uchun shart-sharoitlar mavjudligini 
ko’rsatmoqda. Mahsulot sifatini muammosini hal etish yana shuning uchun 
murakkab kompleks ya’ni bir vaqtning o’zida ham ilmiy ham texnikaviy, ham 
iqtisodiy, ham sostial muammodir. Ma’lumki, mahsulot sifati uni yaratish va 
iste’mol qilishning barcha bosqishlarida, ilmiy tadqiqot, loyiha - konstruktorliq 
texnologik ish olib borish jarayonida undan foydalanish ommaviy joriy qilishda 
shakllanadi.
Mamlakatimizda hamda chet ellarda mahsulot sifatini boshqarishning ba’zi 
forma va metodlari to’g’risida gapirishdan oldin mahsulot sifati va mehnat sifati 
tushunchalarini ko’rib chiqaylik. Sanoat korxonalarining ishlab chiqarish faoliyati 
jamiyat ehtiyojlarini so’ndirish uchun zarur bo’lgan moddiy boyliklarni 
yaratishning o’zliksiz jarayonidan iboratdir, ma’lum ehtiyojlarni qondirish uchun 
mo’ljallangan xalq xo’jaligi faoliyatining buyumlashgan natijasi sifatida 
qaraladigan moddiy boyliklar mahsulot deb ataladi.
Mahsulot tushunchasi
umumlashtiriuvshi bo’lib, ham mahsulotni o’z 
ichiga oladi.
Sifat masalasi
- xo’jalik faoliyatini hamma jihatlarini qamrab oladi.
Yuqori sifat
- bu mehnat va moddiy resurslarni tejash eksport imkoniyatlarini 
oshirish pirovard natijada esa jamiyat ehtiyojlarini yaxshiroq yanada to’laroq 
qondirish demakdir. Mamlakat oldida turgan xilma-xil iqtisodiy va sostial 
vazifalarni muvofakkiyatli hal etish uchun mehnat unumdorligini jadal o’stirishdan 
butun ijtimoiy ishlab chiqarishning samaradorligini keskin ortishdan boshqa yo’l 
yo’q. Vazifa ishlab chiqarishning negizida firmalar mahsuldorligini oshirish barcha 
sifat ko’rsatkichlarini yaxshilashga erishishdan iborat. O’zbekistonga bozorga xalq 
iste’mol tovarlar ishlab chiqarish sababli O’zbekistonda qo’shma korxonalar chet 
el investorining kirib kelishi ta’min etilmoqda. Sifatning mos ravishda ishlab 
chiqarish va O’zbekiston tovarlarini dunyo bozoriga olib chiqish O’zbekistonga 
ko’proq valyuta tushirish va shu bilan O’zbekiston rivojini ta’min etish.Yuqori 
sifatli mahsulot ishlab chiqarish bilan resurslardan oqilona foydalanish va ularni 
tejamli ta’minlaydigan yangi texnika, eng ilg’or texnologiya jarayonlarini ishlab 
chiqarishga joriy etish. Rahbar xodimlarga, injenerlarga, konstruktorlarga, 
180

---

loyihachilarga, texnologiya va mutaxassislarga bog’liq. Mamlakatimizda mehnat, 
xom-ashyo, yoqilg’i, energetik resurslari juda ko’p. Asosiy fondlarimiz ishlab 
chiqarilayotgan mahsulotlar hajmi katta. Shu sababli hamma joyda va har ishda 
tejamkor bo’lish jamoat mulkiga omilkorlik bilan yondashish ihtiyorimizda 
bo’lgan insonning qo’li va aql-zakovati bilan bunyod etilgan narsalarning 
hammasidan mohirona to’la-to’kis va oqilona foydalanish iqtisodiy siyosatning 
o’zagi bo’lmoqda. Ish sifati va ishlab chiqarish samaradorligidan va ish sifatini 
oshirish mehnat intizomini mustahkamlash ularni mehnatga insonparvarlik 
munosabatda bo’lish ruhida tarbiyalash texnik jihatdan asoslab berilgan. Mehnat 
normalari brigada xo’jalik hisobini tejamkorlik va sifat rejalarini joriy etish 
belgilangan ish hajmini kam sonli ishchilar bilan bajarish sohasidagi tartiblarni 
amalga oshirish maqsadga muvofiqdir. Sifatsiz mahsulot tayorlanganlik va 
realizastiya uchun shuningdek mahsulotni lozim darajada saqlaganliq standartlar 
haqidagi talablar va texnika shart-sharoitiga rioya qilganligi uchun iqtisodiy jazo 
choralarini qo’llash joriy etishni qo’llashlikni kengaytirish zarur.
2.4.2. Tovarlarni sertifikatlashtirish sohasida ISO ning faoliyati.
O’zbekiston mahsulotlarni ishlab chiqarishda va bu mahsulotlarni dunyo 
bozoriga olib chiqishda yordam beruvchi juda ko’p xalqaro tashkilotlar 
mavjud.Ular quyidagilardir:
-ISO - xalqaro standartlash tashkiloti;
-MEK - xalqaro texnik korxonasi;
-MIK - xalqaro markaziy banki;
-ASMO - standartlashtirish va mitrologiya bo’yicha arab mamlakatlarining 
tashkilotlari;
-KOPANT - Janubiy Amerika standartlashtirish qo’mitasi.
Xalqaro standartlarni bunyod etishda ma’lum bir tovar ishlab chiqarishni 
ko’zda tutib davlatlar kelishib shu mahsulot va tovarga ishlab chiqarish uchun shu 
tovarni bunyod etadigan mutaxassislar xalqaro standartlarni yaratadi. 
Respublikamizda mahsulot sifatini oshirishda ko’pgina ishlar olib borilmoqda chet 
el investitsiyalari joriy kilinmokda. Jumladan AQSh Yaponiya, Germaniya, 
Janubiy Koreya, Chexiya, Fransiya, Gollandiya, Turkiya va boshqa mamlakatlar 
bilan qo’shma korxonalar kurilgan. Ixtisoslashuv tovarlarni sifatli chiqarish va 
arzonga tuchurish shartidir. Shu sababli universal ya’ni hamma ish bilan mashg’ul 
firmalar bo’lmaydi, ular bir yoki bir necha tovarlar ishlab chiqarish sohasida 
ixtisoslashadi.
Ixtisoslashuvning ikki afzal tomoni bor:
-birinchidan mehnat unumdorligini oshiradi, harajatlarni pasaytirib foydani 
oshirish imkonini beradi;
-ikkinchidan sifatli tovar chiqarishni binobarin tovarni bozorda yaxshi 
sotilishini ta’minlaydi.
Resurslar sarfi texnika-texnologiya darajasiga bog’liq bo’ladi. Bu daraja 
qanchalik yuqori bo’lsa ehtiyojlarni qondirish shu qadar kam resurslar talab qiladi 
yoki aksincha. Masalan, eski texnologiya sharoitida un sumdik mahsulot olish 
181

---

uchun 1 kvt elektor energiya sarf qilinsa ilg’or texnologiya sharoitida 0.5 kvt 
sarflanadi. Demak energoresurs birligi evaziga ikki barobar ko’p mahsulot olinadi. 
Sanoatdagi ilg’or tajriba hamda ilmiy ma’lumotlarning kengayishi, chiqarilayotgan 
mahsulot sifatini oshirish uchun ko’rashning navbatdagi butunlay yangi bosqich 
uchun shart-sharoitlar mavjudligini ko’rsatadi.