S. A. Salixov «patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash» fanidan Darslik toshkent – 2010

Vinilendihlorid
va hlorli vinildan tayorlangan plyonkalar saran deb ataladi. 
Saran bilan mahsulotni havo kirmaydigan qilib o’ralsa, havoni upakovka ichidan 
tortib olsa bo’ladi. Issiq havo ta’siri bilan saran qisqaradi. Mahsulotlar solingan 
haltani bir necha sekund qaynab turgan suvga solinadi, natijada plyonka torayib 
mahsulotga jips yopishadi (masalan, pishloq, muzlatilgan, so’yilgan parranda). 
Ayniqsa sarandan yasalgan va germetik ravishda yopiladigan qoplar foydalanish 
uchun yaxshidir. Saran qoplardan havoni tortib olish mumkinligi sababli 
mahsulotni saqlash muddati 3-4 marta oshadi.
Poliefirlar
asosida ishlangan plyonkalar oziq-ovqat mahsulotlari, ayniqsa 
go’sht mahsulotlari o’rash uchun ishlatishda diqqatga sazovordir. Bu poliefirlar 
ikki atomga ega spirtli va ikki asosli kislotalarni kondensastiya etish natijasida 
hosil bo’ladi. Bu plyonkalar lavsan nomi bilan yuritiladi va chet elda keng 
qo’llaniladi. Poliefir plyonkalari boshqa plyonkalarga qaraganda ancha pishiq, 
tashqi zarbalarga chidamli, himiyaviy jihatdan turg’un, shuningdek, bakteriya va 
pupanakka nisbatan ham chidamli bo’ladi. Lavsan tarkibi buzilmagan holda 150° 
gacha qizdirilganda ham issiqqa chidaydi, demak, unga o’ralgan mahsulotni 
sterilizasiya etish mumkin bo’ladi. Fiziologik jihatdan lavsan plyonkalari zararsiz, 
hushbo’y hidlarni o’tkazmaydigan bo’ladi, suv bug’lari va gazni esa juda oz 
miqdorda o’tkaziladi. AQSh da lavsanni polietilen va qog’oz bilan aralashtirib 
bo’tqa tayyorlanadi, undan sut olish uchun shishalar yasaladi.
Neylondan
ishlangan poliamid plyonkalar ayniqsa o’zlarining pishiqligi 
bilan boshqa polimer materiallaridan ajralib turadi. Yog’ va moylar ta’siraga 
chidamli bo’lganligi tufayli oziq-ovqat sanoatida shu mahsulotlarni o’rash uchun 
ishlatiladi. quruq mahsulotlarni poliamid plyonkalariga o’rash maqsadga
243

---

muvofiq emas, chunki ulardan suv bug’lari o’tadi va mahsulotni namlikdan saqlay 
olmaydi.