S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

maqolasi alohida qimmatga ega ekanligini uqtirib o'tish lozim. Umar
Boqiy Navoiy «Xamsa»sidagi «Sab’ai sayyor» va «Saddi Iskandariy»
dostonlarini nasriy qissalaiga aylantirib, ularga «Nasri Xamsai
benazir» deb nom bergan. «Sab’ai sayyor» asosida yaratilgan asar
esa, «Qissai haft manzari Bahrom» deb ataladi.
«Qissai Farhod va Shirin»da Umar Boqiy Navoiy dostonidagi
eng asosiy voqea va epizodlami saqlab qolib, Farhod va Shirinning
sarguzashtlari bilan kitobxonlami batafsilroq tanishtirishni maqsad
qilib oladi. Bunda u dostonning syujeti va kompozitsiyasi asoslaridan
yiroqlashib ketmay, qahramonlar xarakterining asosiy mohiyatini
ham saqlab qolishga intiladi va bunga erishadi. Xususan, Farhod o'z
sarguzashti, maqsad va xislatlari bilan barkamol bir obraz sifatida
gavdalanadi. Qissa muallifi ikkinchi vazifani — dostonni xalq qissalari
— «xalq kitobi»ga yaqinlashtirib, uni ommabop uslubda bayon etish
vazifasini ham yaxshi o'tay olgan. Qissa xalq ertagi, xalq dostoni
kabi ravon o'qiladi, kitobxonni maftun etadi» (N.Mallayev).
Haqiqatan ham, shunday. Muallif voqeani Farhodning tug'ilishidan
boshlab, Navoiy dostoni xotimasidagi voqea bilan tugatadi. So'zni
«Ammo roviyoni axbor va noqiloni osori qissai dostoni kuhan va
xushachinoni xirmani suxan andoq aytibdurlarki», «Ahli tahqiqlar
andog'bayon qilibdurlarki, kunlardan bir kun...» qabilidagi xalq
kitoblariga xos an’anaviy jumlalar bilan boshlaydi; «ersa», «alqissa»
kabi so'zlami ishlatish bilan voqealami bir-biriga bog'laydi, o'zbek
nasriga xos saj’ usuUdan, xalq jonli tiliga xos ta’bir, ibora va obrazli
ifodalardan foydalanadi. Undagi she’riy bayt va parchalar esa,
«Farhod bu baytni o'qidi», «Qizlar bu baytni o'qib, Farhod bilan