S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

Asosan Ahmad Yassaviy, Ubaydiy,
Sulaymon Boqiig'oniy, So'fi Olloyor an’analariga rag'bat va mayl
ko'rsatgan ijodkorlar ham bor edi. Ular — xorazmlik Hasanquli
Ahsaniy va Muhammad Tohir Eshondir. Ahsaniyning diniy
mavzudagi ko'p she’rlari ma’lum. Tohir Eshon Xorazmiy esa,
Qur’on, hadis va boshqa islomiy kitoblarda keltirilgan aziz-avliyolar,
mashoyixlar haqidagi afsona, rivoyat hamda naqllar asosida «Silsilat
ul-avliyo» kitobini yozgan. Bu asar 1747 yili Buxoroda forsiyda
yozilib, so'ngia Xorazmda o'zbek tiliga tarjima qilingan. Unda Xorazm,
Samarqand, Buxoro, Turkiston, Xuroson va boshqa joylarda yashab,
o'z karomatlari, diniy e ’tiqodlari bilan shuhrat taratgan aziz-
avliyolar, shayxlar, so'fiylar to'g'risida zikr qilindi. Shuning uchun
ham asar tazkiralarga xos xususiyatlarga ega boiganligidan «Silsilat
ul-avliyo», yana bir nomi «Silsilai xojagoni naqshbandiya» nomlari
bilan atalgan. Bu asarda Xoja Ahmad Yassaviydan XVIII asming
o'rtalarigacha boigan davrda O'rta Osiyo islom dunyosida nom
chiqargan, ayrimlarining shaxsi va karomatlari haqida ungacha

---

yaratilgan diniy manbalarda fikr yuritilgan shaxslar xususida ham
so'z boradi. Shu narsa ma’lum boiadiki, Tohir Eshon Xorazmiy
Xorazmdagi diniy-ma“rifiy adabiyotning vakillaridan biri sifatida
bu asarida aziz-avliyolar, karomatpesha shaxslar haqidagi o'z nazmiy
tavsiflari, qasidalarini keltiradi. Masalan, XVI asrda Yassaviyona ruhda
she’rlar, hikmatlar yozgan Qul Ubaydiy madhiga bag'ishlangan
katta hajmdagi qasida muallifhing o'zi tomonidan yozilgan. Bu kitobda
keyingi asrlarda avliyo va eshon sifatida e’tirof etilgan bir qancha
tarixiy shaxslar, shu jumladan, Ahsaniy va boshqalar to'g'risida