S. A. Abdurahmonov, sh. A. Hakimov

Linoleumni payvandlash jarayoni.
50-rasm.
Linoleum payvandlash dazmoli.

---

108
ulangan
dazmol
o‘rnatilgan.
Shundan
so‘ng
elektr
toki
yuboriladi.
15
sekund
o‘tar-o‘tmas,
chokning
bir
qismi
payvandlanib
qoladi.
Payvandlangan
chok
yuza
bilan
baravar,
silliq
chiqadi,
uncha
sezil-
maydi.
Barcha
choklar
payvandlanganidan
keyin
bir
butun
polotno
hosil
bo‘lib,
u
endi
uyning
perimetri
bo‘ylab
plintus
bilan
mahkam-
lansa
bas.
Relin.
Relin
rezina
qiyqindilaridan
tayyorlanadigan
linoleumdir.
U
eni
1,2–1,8
m,
qalinligi
3
mm
li
ikki
qavatli
rulon
materialdan
iborat.
Ustki
gulli
qavat
rangli
rezina
aralashmadan
sintetik
kauchuk
asosida
tayyorlanadi,
ostki
qavat
to‘ldirgichli
bitumli-rezina
aralash-
masidan
tayyorlanadi.
Relin
pishiq
va
uzoq
muddatga
chidaydi.
Pen-
zolobeton
yoki
shlak-beton
polning
asosi
xizmatini
o‘tab,
40
–
60
mm
qalinlikdagi
tovush
o‘tkazmaydigan
qatlamga
to‘shaladi.
Relin
pol
asosiga
sovuq
va
issiq
bitumli
mastikalar
bilan
yopishtiriladi.
Yangi materialardan tayyorlangan pollar.
Yaqinda
Moskvada
qurilgan
pediatriya
instituti
binosining
pollari
polimerdan
qilingan.
Ularda
biron
chok
yoki
biron
mix
yo‘q.
Pol
yuzasi
qattiq,
silliq
va
elastik.
Ular
polimerlardan
tayyorlangan
maxsus
suyuq
pastadan
qilinadi.
Purkagich
vositasida
pasta
asosga
2,5
–
4,5
mm
qalinlikda
yozib
chiqiladi.
Shundan
so‘ng
u
uch
sutka
mobaynida
qotib,
yuzasi
metindek
mustahkam
bo‘ladi.
Rossiya
qurilish
va
arxitektura
akademiyasining
yangi
qurilish
materiallari
bo‘yicha
instituti
xodimlari
binolarda
ichki
pardoz
ish-
lari
uchun,
shiрlarga
qoqish
va
pollarga
to‘shash
uchun
somondan
plitalar
tayyorlash
texnologiyasini
ishlab
chiqdilar.
Ichki
pardoz
va
shiрlarga
qoqish
uchun
ishlatiladigan
plitalar-
ning
hajmiy
og‘irligi
870
kg/m
3
,
bukilgandagi
mustahkamlik
chega-
rasi
220
kg/m
2
,
suv
shimuvchanligi
28%.
Pol
uchun
mo‘ljallangan
plitalarning
hajmiy
og‘irligi
850
–
1000
kg/m
3
,
suv
shimuvchanligi
30%,
bukilgandagi
mustahkamligi
220
–
250
kg/
m
2
.
Bunday
plitalarni
tayyorlash
texnologiyasi
quyidagicha.
Avval
somon
qaynatiladi,
keyin
jodida
maydalanadi,
shundan
so‘ng
so-
mon
yanchadigan
maxsus
drobilkaga
borib
tushadi
va
undan
press-
laydigan
qurilma
bilan
uskunalangan
formovkalash
mashinasiga

---

109
yo‘naladi.
Izolatsiya
vazifasini
o‘tovchi
plitalar
o‘tga
chidamli
mod-
dalar
bilan
ishlanadi,
pardozlash
plitalari
yoki
yarim
qattiq
plitalar
tayyorlanadigan
aralashmaga
qo‘shimcha
4
–
8%
fenolformaldegid
qatroni
qo‘shiladi
va
formovkadan
keyin
yana
50
kg/
m
2
bosim
os-
tida
presslanadi.
Somondan
plitalar
tayyorlashning
yangi
texnolo-
giyasi
o‘rmonsiz
qo‘riq
rayonlarga
o‘z
ehtiyojlari
uchun
xohlagan
miqdorda
ajoyib
qurilish
materiallarini
tayyorlash
imkonini
beradi.
Masalan,
bir
tonna
somondan
12,5
mm
qalinlikdagi
240
m
2
izolat-
siyalovchi
plitalar
yoki
4–5
mm
qalinlikdagi
250
m
2
qattiq
plitalar
tayyorlasa
bo‘ladi.
4.1. Linoleumni ta’mirlash
Asos
bir
tekis
bo‘lmagani
uchun
linoleumning
ba’zi
joylari
tezroq
yediriladi,
hatto
ba’zan
uning
tagiga
qo‘yilgan
mato
ham
ko‘rinib
qo-
ladi.
Vaqt
o‘tishi
bilan
linoleum
yelimi
ushlamay
qoladi,
listlarning
chetlari
ko‘cha
boshlaydi.
Linoleum
haddan
tashqari
yedirilgan
yoki
uning
ko‘p
qismi
asosdan
ko‘chgan
bo‘lsa,
uni
boshdan-oyoq
yangi-
lash
lozim
bo‘ladi,
bordi-yu,
uning
u
yer-bu
yeri
ishdan
chiqqan
yoki
ko‘chib
ketgan
bo‘lsa,
ana
shu
joylarning
o‘zigina
ta’mir
qilinadi.
Тa’mirtalab
holga
kelgan
linoleumni
qayta
to‘shashda
uni
asta-
sekin
ko‘chirib
olinadi
va
rulon
qilib
o‘raladi.
Linoleum
shpatel
bilan
ko‘chiriladi,
bunda
shpatel
asta
linoleum
bilan
asos
orasiga
qo‘yiladi
va
linoleum
yon
tomonidan
ehtiyotlik
bilan
ko‘tariladi.
Li-
noleumning
yelim
qattiq
ushlagan
joylarini
shpatel
bilan
ko‘chirish
qiyin
bo‘lsa,
qaynoq
suv
bilan
ho‘llanadi.
Ko‘chirib
olingan
lino-
leum
yana
foydalanish
uchun
tayyorlanadi.
Buning
uchun
uning
ost-
ki
tomoni
yopishuvchan
mastikadan
tozalanadi.
Linoleum
bo‘laklari
o‘lchami,
guli
va
qalinligiga
qarab
navlarga
ajratiladi.
Listlarning
yonma-yon
tutashadigan
yerlarni
bir
xil
qalinlikda
bo‘lishi
uchun
yupqa
listlarning
yonlariga
qog‘oz
polosalar
yopishtiriladi.
Shun-
dan
so‘ng
asos
ham
yopishuvchan
mastikalardan
tozalanadi,
undagi
chuqurchalar
zamazkalanadi
yoki
ularga
qog‘oz
yopishtiriladi.
Asos
tayyor
bo‘lganidan
keyin
linoleum
oddiy
usul
bilan
to‘shaladi,
ula-

---

110
nadigan
joylarda
asosga
yupqa
mato
poloskalari
yopishtiriladi.
Ay-
rim
joylarni
ta’mir
qilish–yamash
hamda
ko‘chib
ketgan
choklarni
yelimlab
qo‘yishdan
iborat
bo‘ladi.
Yaroqsiz
joylar
kvadrat,
to‘g‘ri
to‘rtburchak
kabi
shakllarda
qirqib
tashlanadi,
chekkalarni
ko‘tarib
turib,
ular
ostiga
katta
o‘lchamlardagi
linoleum
qo‘yilib,
ortiqchasi
qirqib
tashlanadi.
Asosni
tozalab,
unga
hamda
yamoqning
ostki
to-
moniga
yelimlovchi
mastika
suriladi
va
yamoq
tayyorlangan
joyga
yopishtiriladi.
Yelimlangan
joylarga
taxta
qo‘yib,
yuk
bilan
bostirib
qo‘yiladi.
Linoleumning
ko‘chib
ketgan
chetlari
bukib
turilib,
chetlar
va
asos
yopishuvchan
mastikadan
tozalanadi,
mato
poloskalari
yelimla-
nadi
va
chetlar
odatdagi
usulda
qayta
yopishtiriladi.
4.2. Parket va linoleum pol to‘shashda
xavfsizlik texnikasi
Ishchilar
elektr
asbob,
stanoklar
va
mashinalar
qo‘llab
parket
pollar
yotqizishga,
shuningdek,
sovuq
mastikani
tashish
va
parket
ostiga
to‘kish
ishlariga
faqat
ishning
xavfsiz
usullari
bilan
tanish-
ganlaridan
va
tegishli
instruksiya
olganlaridan
keyin
kirishishlari
mumkin.
Ish
boshlashdan
oldin
tokdan
saqlanish
uchun
birinchi
nav-
batda
stanok
yoki
elektr
asbobning
yerga
ulanganligini
sinchiklab
tekshirish
kerak.
Elektr
arra
bilan
ishlaganda
suriluvchan
g‘ilofni
qo‘l
bilan
ita-
rib
qo‘yish
va
arralovchi
diskni
qo‘l
yoki
boshqa
biron
narsa
bilan
bosib,
arrani
to‘xtatish
man
etiladi.
Puxta
tekshirilgan
va
tuzatilgan
elektr
asboblar
va
simlar
bilangina
ishlashga
ruxsat
etiladi.
Shu
sa-
babli,
mashina
yoki
elektr
asbobni
sinchiklab
tekshirmay
turib,
ishga
tushirib
bo‘lmaydi.
Elektr
randa
va
parket
randalash
mashinasi
bi-
lan
ishlaganda
keskichlar
tarang
tortilgan
va,
albatta,
barcha
boltlar
bilan
biron
shayba
yoki
qistirmani
tushirib
qoldirmasdan
mahkam-
langan
bo‘lishi
kerak.
Keskichlarni
almashtirish
va
rostlash
vaqtida
asbob
elektr
tarmog‘idan
uzib
qo‘yilgan
bo‘lishi
kerak.
Elektr
dviga-
tel
ishlayotganida
mashinani
boshqarish
dastasini
qo‘yib
yuborish
va

---

111
ish
bitganidan
keyin
mashinani
elektr
tarmog‘idan
uzib
qo‘ymasdan
tashlab
ketish
man
etiladi.
Elektr
asbob
va
mashinalar
ishlayotganida
ularni
moylash,
shuningdek,
ular
ostidan
qiрiq
va
qirindilarni
olib
tashlash
mumkin
emas.
Isitilgan
mastikani
ish
o‘rniga
ost
qism
keng
bo‘lgan
kesik
konus
shaklidagi
bochkalarda
olib
borish
kerak;
bunda
bochkalarning
qopqog‘i
bekitilgan
bo‘lishi
lozim.
Bochkalar
hajmi-
ning
to‘rtdan
uch
qismi
qadar
to‘latiladi.
Bochkalar,
albatta,
biron
mexanizm
vositasida
tashilishi,
qo‘lda
esa
ularni
ikki
kishi
maxsus
dastalar
vositasida
tashishi
kerak.
Тarkibida
bitum
bo‘lgan
aralash-
malarni
xona
ichida
faqat
elektr
bochkalarda
isitish
mumkin.
Ochiq
elektr
plitalar,
kerosinkalar
va
boshqa
ochiq
yonadigan
asboblardan
foydalanish
qat’iy
man
etiladi.
Mastika
va
gruntovka
solingan
bidon
hamda
chelaklar
yonida,
shuningdek,
ular
saqlanadigan
hamda
tay-
yorlanadigan
yerlarda
va
ish
o‘rinlarda
chekish
va
o‘t
yoqish
ruxsat
etilmaydi.
Uchqun
chiqishi
ehtimoli
bo‘lgan
ishlarni
ochiq
mastika
va
gruntovka
oldida
bajarish
man
etiladi.
Idish
va
asboblarni
ishdan
keyin
albatta
tozalab,
yopiq
xonalarda
yoki
ustki
berkitib
qo‘yiladigan
yashiklarda
saqlash
kerak.
Qatronli
yelim
tarkibidagi
sog‘liqqa
zarar
yetkazadigan
fenol
kabi
moddalar
bug‘langani
uchun
bunday
yelimni
ehtiyot
bo‘lib
ish-
latish
kerak.
Pollarni
sovuq
mastikada
qilinayotgan
xonalar
asosni
gruntovkalayotganda
qanday
shamollatilsa,
parket
va
linoleum
yot-
qizishda
ham
shunday
shamollatib
turilishi
kerak.