Рузиев дилшод убайдуллаевичнинг “ацетон ва ацетальдегидни биргаликда олиш учун катализаторлар яяратишнинг илмий асослари” мавзуси асосида олинган

Тадқиқотнинг мақсади ва вазифалари

• Ацетиленни буғ фазада гидратлаш йўли билан ацетон ва ацетальдегидни биргаликда олиш учун четдан келтирилаётган катализаторлар ўрнини боса оладиган маҳаллий хомашёлар асосида катализаторлар яратишдан иборат.
• Ацетон ва ацетальдегидни биргаликда олиш учун яратилган катализаторларни тузилишини айрим қонуниятларини аниқлаш.
• Ацетон ва ацетальдегид ишлаб чиқариш учун яратилган катализаторни лаборатория шароитида синовдан ўтказиш ва ишлаб чиқаришга қўллаш учун тавсия этиш.
• четдан келтирилаётган кадмий кальций фосфат катализатори ўрнига маҳаллий хомашёлар асосида катализатор ишлаб чиқариш технологиясини яратиш.

Патент 05320

Патентнинг фойдаланиш соҳаси ва вазифаси

• Фойдаланиш соҳаси: кимё, тўқимачилик, кўн-поябзал саноати.
• Вазифаси: Ацетон ва ацетальдегидни биргаликда юқори унум билан олиш учун юқори селективликка эга бўлган ва нисбатан паст температураларда ишлайдиган , шунингдек, ацетилен конверциясини ошириш учун маҳаллий хомашё асосида янги таркибли қўлланилиши осон бўлган катализаторни ишлаб чиқиш.
• Ихтиро мохияти: ацетилен гидратацияси натижасида ацетон ва ацетальдегидни биргаликда олиш учун катализатор таклиф қилинган бўлиб, у рух оксиди ва мис оксиди ҳамда таркибида алюминий оксиди бўлган ташувчи бентонитни ҳам ўз ичига олади. Бунда компонентлар массасининг ўзаро нисбати % да қуйидагича бўлади: мис оксиди – 2,21-8,24; рух оксиди – 0,05-7,79; бентонит – 90,0-96,51.

Мавжуд катализаторлар камчилиги

• Баъзан ацетилен гидратациясида симоб сульфат “HgSO4” темир “III”сульфат “Fe2”SO4”3”, сульфат кислота ва тиодигликоль аралашмаларидан иборат гомоген катализатор ҳам ишлатилади. Бу катализаторнинг асосий камчилиги симоб бирикмаларининг юқори заҳарлилиги, ҳамда реакция давомида қўшимча реакциялар натижасида симобни эркин симоб металигача қайтарилиши корхона худуди ва атроф-муҳитга симоб миқдори ошишига олиб келади.
• Бу корхонада ишлайдиган ишчилар ҳамда корхона атрофидаги аҳоли саломатлигига салбий таъсир кўрсатади.
• Ундан ташқари симоб буғлари ҳосил бўлган ацетальдегид таркибига адсорбция бўлиши ҳисобига ацетальдегидни озиқ-овқат саноатида ишлатишни ҳам чеклаб қўяди. Энг асосийси бу катализатор иштирокида ацетон деярли ҳосил бўлмайди.
• Ацетон ва ацетальдегидни олиш учун баъзан темир “III”оксиди Fe2O3-88%, хром “III”оксиди Cr2O3-7,0% қолган қисми альюминий оксид.
• Бу катализатор жуда қиммат ва топилиши қийин “труднодоступный”, темир ва хром Республикамизда ишлаб чиқарилмайди. Бундан ташқари бу жараён учун фақат тоза ацетилен ишлатилиши талаб этилади, саноатда эса тоза ацетиленни топиш ўзи муаммо. Ацетиленни берилиш тезлиги 10 л соат .