Ruza. Vegetativ organlar. Ildiz. Novda. Kurtak. Novdada barglarning joylashishi

Ildizning  ikkilamchi  anatomik  tuzilishi

.  Ikkilamchi  o’zgarish  faqat  ikki  pallali 

o’simliklar  ildizi  uchun  xarakterlidir.  Ikkilamchi  o’zgarish  markaziy  silindrda 

kambiyning  paydo  bo’lishi  bilan  boshlanadi.  Kambiy  hujayralarning  bo’linishi 

natijasida odatda ichki tomonga ikkilamchi yog’ochlik, tashqariga esa ikkilamchi 

lub  elementlarini  hosil  qiladi.  Shunday  qilib,  birlamchi  lubda  kollaterial  turdagi 

---

ikkilamchi  o’tkazuvchi  boylamlar  kelib  chiqadi.  Ularning  soni  yog’ochlik  nurlari 

soniga  tengdir.  Birlamchi  lub  ikkilamchi  lub  bilan  qo’shilib  ketadi.  Keyinchalik 

ikkilamchi  to’qima  tazyiqi  natijasida  uning    hujayralari  siqilib,  erib  ketadi  va 

sezilmay  qoladi.  Uning  elementlari  yulduzsimon  yoki  urchuqsimon  shaklda,  vaqt 

o’tishi  bilan  birlamchi  yog’ochlik  ham    yo’qolib  ketadi.  Ildizning  ikkilamchi 

tuzulishida suyuqlik  harakati ikkilamchi o’tkazuvchi elementlar orqali sodir bo’ladi. 

Birlamchi yog’ochlik ostidagi qismdan (peritsikldan) o’zak nurlari shakllanadi. Ular 

kelib chiqishi  jihatidan birlamchi hisoblanadi. O’zak nurlari ikkilamchi o’tkazuvchi 

boylamlar orasidan joy oladilar. Ko’pchilik ikki pallali o’simliklarda ana shu vaqtga 

kelib birlamchi po’stloq tushib ketadi. Qoplagich to’qima vazifasini hosil bo’lgan 

periderma  bajaradi.  Ko’pchilik  o’simliklarda  kambiyning  faoliyati  har  yili 

yangilanib turadi. Uni yog’ochlik qismda ko’rish mumkin. 

Ildizmevalar

 - ildizning parenxima hujayralari zapas oziq moddalar to’plashi 

natijasida asosiy ildizning yo’g’onlashib ketishi. Ildizmevalar sabzi, lavlagi, rediska, 

sholg’om va boshqa o’simliklar uchun xosdir. Ildizmeva  uch qismdan iborat: bosh, 

bo’yin  va ildiz.    Ildizmevaning  bosh  qismi  poyaning  bir  bo’lagi  bo’lib  qisqargan 

novda  -  rozetkasidir.  Uning  bo’yini  ,  ya'ni  yo’g’onlashgan    qismi  gipokotilning 

yo’g’onlashishi  natijasida  kelib  chiqqan.  Haqiqiy  ildiz  esa  o’zining  odatdagi 

tuzilishini saqlab qolgan. Ortiqcha sug’orish yoki oziq berish natijasida ildizmevali 

o’simlikning birinchi bo’g’im oralig’i yo’g’onlashishi mumkin. Oqibatda ikki - uch 

qo’shaloq ildizmevalar kelib chiqadi. 

Parenxima turli to’qimalarda rivojlanishi mumkin. Sabzi, petrushka va boshqa 

seldereydoshlarda  ko’p  miqdorda,  lubda,  sholg’om,  rediska,  turp  va  boshqa 

karamguldoshlar  oilasi  vakillarida,  aksincha  yog’ochlik  kuchli  ravishda 

parenximalashgan. So’rg’ich ildizning po’stloq parenxima hujayralari, o’tkazuvchi 

bog’lamlari ona o’simlikning floemadagi o’tkazuvchi bog’lamlariga qarab o’sadi. 

O’sayotgan ildizning uzunchoq  parenxima hujayralari  gaustoriya hujayralari deb 

ataladi.  Bu  hujayralar  yig’indisi  tekinxo’r  o’simliklarning  eng  asosiy  organi 

so’rg’ich  ildizi  bo’lib  qoladi.  So’rg’ich  ildizlar  zarpechakning  har  xil  turlarida, 

plyushda, shumg’iyada uchraydi. 

---