«Rustamxon» dostoni haqida

Darsning borishi :

1.Tashkiliy qism . 2.Ma`naviy daqiqa 3.O`tilgan mavzuni takrorlash .

4.Yangi mavzi bayoni . 5.Ifodali o`qish 6.Mustahkamlash .

7.Dars yakuni va uyga topshiriq berish .

Tashkiliy qism. O'qituvchi guruh a'zolari bilan salomlashib, adabiyot sohasidagi yangiliklar bo'yicha qisqa savol-javob o'tkazgach, bugungi mashg'ulot interfaol ta'limga asoslangan suhbat, bahs-munozara va amaliy ishlar, guruh va jamoa shaklida o'tishi. haqida ma'lumot beriladi.

.

Savol-topshiriqlar bilan ishlash:

1. Xalq dostonlari haqida nimalarni bilasiz ?

2. Xalq dostonlari kimlar tomonidan ijro etilgan ?

3. Xalq dostonlarining xalqimiz hayotidagi o`rni va ahamiyati haqida nimalarni bilasiz ?
Yangi mavzu bayoni :

«RUSTAMXON» DOSTONI HAQIDA
Hurmatli o'quvchilar! Quyi siiiflarda ham siz «Ravshan», «Kuntug'misk», «Rustamxon» singari dostonlar bilan tanishgan-siz. O'ylaymizki. «Rustamxon» dostonidan olingan parchani o'qigach sizda asami to'liq o'qish ishtiyoqi paydo bo'lsa. ajabmas.

Dostoiming bosh qahramoiii Rustam yoshligidan baquvvat. niard va jasiir bo'lib ulg'aydi. Doston voqealari rivojida Rustamiiing qo'rqmas va dovyurakligini, chin insoniylik si-fa tlarini ko'rish mumkin. Kundoshlari tiihmat bilan onasini yiutdan haydab. dorga osdimioqchi bo'lganida, Rustam saro-simaga tiishmadi. Onasini jallodlar qo'lidan qutqarib: «Adash-ganning oldi yo'l», - deya yo'lga tushadi va Hukumu tog'ida qo'nini topib, ovchilik bilan kun ko'ra boshlaydi.

Rustam ov kunlarining birida o'tovga bog'lab qo'yilgan xushsurat qizni kо`rib qoladi va lining ajdarga yemish uchun turganligidan xabar topadi. Xabami eshitgan Rustam ajdar bilan jangga otlanadi. Oftoboy yalinib-yolvorib Rustamiii o'z ahdidan qaytarishga urinadi, biroq dovyurak Rustam: «Mard so'zidan, yo'lbars izidan burilmaydi» degan gap bor. ajdahor domiga tortadi. meni yiitadi deb vahm qilmayman. qayish-may ajdahoming yo'lini aytgin», - deydi. Ajdar bilan mardonavor kiirashib. uni yengadi va qiaii o'limdan qutqaradi. Ajdar ziilmidan xalos bo'lgan Bujul yurti Rustamni shohlikka ko'taradi va Oftoboyim bilan to'yini qilib uylantiiib qo'yadi. Erkiii va oddiy hayot yo'lini tanlagan Rustam nch kundan so'ng shohlikdan voz kechib. suyiikli yoriiii olib. onasi oldiga qaytadi. Shu tariqa dostonda Rustam obrazi soddadil. mard va qo'rqmas, jismonan baquwat inson. mehribon farzand va sadoqatli yor sifatida gavdalanadi.

Dostonda bir qancha ayol obrazlari ham gavdalantirilgan. Ayniqsa. Huroyim va Oftoboyim obrazlari alohida ajralib turadi. Ularga xos go'zallik. oqilalik. sadoqat va mehribon-lik fazilatlari doston voqealari rivojida ishonarli tasvirlangan. Xususan. Oftoboy - tengsiz go'zal qiz. Urn birinchi ko'rgan Rustam unga shimday murojaat qiladi:

Maloyik suratli. gul yuzli dilbar. Seni ko'rgan odam bo'lar beqaror. Oy-u kundan ziyod sening husning bor Ne qildi seni boylab giriftor?

Oftoboyda mana shu go'zallikka teng falmi-farosat. zukko-lik ham mayjud. Unijng bu fazilatlari Sultonxon o'z qihnish-lariga tavba qilib. o'g'li va xotimdan kechiiim so'rash uchun danesh qiyofasida kelgan paytda ham ko'rinadi. Oftoboy dos­tonda oqila kelin. suyukli yor sifatida gavdalanadi.

Dostondagi asosiy qalnamonlardan biii Huroyimdir. Hu­royim Sultonxonga o'g'il farzand ato etadi. biroq evaziga qan-chadan qancha jabr-u sitamlar ko'radi. Kimdoshlari yiutidan quvganida ham. ajal ko'lanka solganida ham. o'zga yurtda qiyinchilikda yashasa ham. u o'zligidan keclmiaydi. Undagi go'zal xulq. oqilalik barcha sitamlardan qumlishida yordam berdi. Rustam dan*esh sifatida kelgan Sultonxonni qilich bilan chopmoqchi bo'lgamda. Huroyimning o'ziga xos mulohazali ayol. oqila ona. kechiiimli yor ekanligi ko'zga tashlanadi:

- Bolam! - deb qaytardi Rustamday uldi.

- Tavba qilib o'zi axtarib keldi.

Chopib tashlab. bolam. senga ne bo'ldi? Qanday bo'lsa. qo'zim. manmanlik qilma. «Rustam otasiiii chopibdi» degan Lanqa gapni. qo'zim. o'zingga olma.

Dostonda Sultonxon o'ylamay qaror qabul qiladigan. o'zgalaming gapiga ishonuvchan laqma. podsho bo'lsa-da. zaif shaxs sifarida tasvirlanadi. Doston voqealari davomida Sultonxon juda ko'p xatolarga yo'l qo'yadi. Momogul mas-ton fitnasiga aldanib. oilasidan. xotiiii va farzandidan ajraydi. ularsiz yashashga malikum bo'ladi. Doston so'ngida Sultoii­xon o'z xatolaiini tushunib yetadi hamda xotini va o'g'lidan kechirim so'raydi. Oilasini qaytadan tiklaydi. yo'l qo'ygan xatolaiini tnzatishga kirishadi. Yomonlami jazolaydi. Dostondagi boshqa bir qator obrazlar ham voqealaming ishonarli chiqishida xizmat qiladi.
Mavzuni mustahkamlash uchun tuzilgan savollar :

1. Xalq dostonlari haqida ni malar bilasiz?

2. Dostonchilik maktabini yaratgan qaysi mashhur baxshilarni bilasiz?

3. Dostonchilik maktablari qachon paydo bo'lgan va qaysi asr uning juda rivojlangan davri bo'lgan?

4. Yurtimizda dostonchilikni rivojlantirish, baxshilar ijodini qo'llab-quwatlash uchun nima ishlar qihnyapti?

5. Adabiyot daftaringizga shevaga oid so'zlarni yozib oling va ularni adabiy tildagi shakli bilan taqqoslang.

6. Doston matnidan hikmatli so'zlar, maqollar darajasidagi yoki ularga yaqin iboralarni toping. Ularning ma'nosini tushuntirishga harakat qiling.

7. Dostondagi qahramonlarning qaysi sifatlaridan ibrat olish mumkin, deb o'ylaysiz?

Uy vazifasi : Darslikdan 8-23-betlarni o`qish hamda “Rustamxon” dostonidan she`riy parchalardan yod olish .