Rukn: Sharh va fikr-mulohazalar

Axborot-kutubxona faoliyatiga oid standartlar tarkibi
Axborot-kutubxona sohasiga oid zamonaviy standartlar asosan uch guruhga bo‘linadi [Сборник основных российских стандартов по библиотечно-информационной деятельности / Сост. Т.В. Захарчук, О.М. Зусьман. СПб.: Профессия, 2006.- 547 с) .
Birinchi guruhga kiruvchi mavjud barcha standartlarning juda ko‘pchiligi asosan axborot-kutubxona sohasidagi asosiy tushunchalar, atamalar va ta’riflarni qisqa, lo‘nda va aniq ifodalashga yo‘naltirilgan. Hozirgi paytda atamalar standartlari asosan: axborot-kutubxona faoliyati, bibliografiya, bibliografiyashunoslik, axborotlarni qidirish va tarqatish, axborot-qidiruv tillari, kataloglashtirish, fondni butlash, elektron nashrlar sohalarini butunlay qamrab olgan.
Ikkinchi guruhga kiruvchi standartlar texnologik standartlar bo‘lib, ular asosan kutubxona-axborot va nashriyot texnologiyalariga oiddir:
• hujjatlarning bibliografik tasviri, alohida ko‘rinishdagi hujjatlarning bibliografik tasviri;
• hujjatlar uchun annotatsiya va referatlar yozish;
• kataloglar va kartotekalar uchun kartochkalarni shakllantirish;
• alohida ko‘rinishdagi hujjatlarni rasmiylashtirish;
• turli ko‘rinishdagi hujjatlarni saqlash va konservatsiya;
• rubrikatorlarni yuritish;
• bibliografik ma’lumotlarni almashtirish.

Uchinchi guruhga kiruvchi standartlar axborot-kutubxona xizmati ishlarini hisobga olishni (fond, abonentlar va kitobxonlar bilan ishlashni hisobga olish) boshqarishga mo‘ljallangan.
Axborot-kutubxona sohasiga oid standartlar tizimini ishlab chiqish maqsadida Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi tomonidan tayyorlangan taklifni Axborotlashtirish va aloqa agentligi qo‘llab quvvatladi hamda standartlar yaratish uchun sarf — xarajatlarni qoplashga zarur mablag‘ni ajratdi. Mazkur standartlarni ishlab chiqish, tasdiqlash va tatbiq qilish maqsadida kutubxonachilik, nashriyot ishi, axborot texnologiyalarini kutubxonalarga tatbiq qilish bo‘yicha Respublikada ko‘zga ko‘ringan va bu sohada ilmiy tadqiqot ishlarini amalga oshirayotgan bir guruh mutaxassislardan iborat ishchi guruhi tuzildi.
Ishchi guruhi xalqaro standartlar tizimini tahlil qilib, birinchi navbatda, qabul qilinishi kerak bo‘lgan standartlarni aniqlaydi. Tanlab olingan standartlar o‘zbek tiliga tarjima qilinadi, tahlil qilinadi, moslashtiriladi, tasdiqlash uchun tayyorlanadi va AKM va ARMlarda tatbiq qilish uchun tarqatiladi. Ishchi guruh tarkibida rus/o‘zbek tili bo‘yicha tarjimon filolog, kutubxonachilik, axborot texnologiyalari, kataloglashtirish, kutubxonani boshqarish, kutubxona fondlari, bibliografiya va kutubxona texnologiyalarini avtomatlashtirish hamda nashriyot sohasi bo‘yicha mutaxassislar faoliyat ko‘rsatmoqda.
Axborotlashtirish va aloqa agentligi tomonidan mazkur standartlarning ishlab chiqilishi kutubxona texnologiyalarini avtomatlashtirishga mo‘ljallangan milliy tizim uchun nazariy va amaliy asos yaratishga imkon berdi. Mazkur standartlar asosida shakllantiriladigan elektron katalog bazalarini Internet orqali jahon axborot muhitida taqdim qilish mumkin. Axborot-kutubxona sohasiga oid standartlarning ishlab chiqilishi Respublikamizda faoliyat ko‘rsatayotgan barcha tipdagi kutubxonalar hamda axborot-kutubxona va axborot-resurs markazlarini to‘laqonli faoliyat olib borishlari, shuningdek, ulaning «bir tilda so‘zlashuvi»ni ta’minlaydiki, bu hol kutubxona texnologiyalarini avtomatlashtirishda hal qiluvchi omillardan hisoblanadi. Chunki har qanday jarayon (texnologiya) avtomatlashtirilar ekan, dastlab bu jarayon (texnologiya) ma’lum bir qonun-qoidaga (tartibga) aniqroq aytganda standartlarga bo‘ysundirilishi lozim, so‘ngra mazkur jarayonlarning bajarilish algoritmlari aniqlanadi. Algoritmlarga asoslangan kutubxona jarayonlarini (texnologiyalarini) avtomatlashtirshga mo‘ljallangan darsuriy vositalar yaratiladi. Shunday qilib, axborotlashtirish va aloqa agentligi tomonidan axborot-kutubxona sohasiga oid standartlar tizimining ishlab chiqishga kirishilishi, kutubxona texnologiyalarini avtomatlashtirish tomon tashlangan dadil qadam bo‘ldi. Yaqin yillar ichida mazkur standartlarga asoslangan kutubxona texnologiyalarini avtomatlashtiruvchi milliy tizim yaratilishi ehtimoldan holi emas. Respublikamizda yangidan tashkil qilinayotgan barcha AKM va ARMlarda bunday milliy tizim yaratilishini ko‘pdan beri kutishmoqda. Uzoq yillardan buyon nazardan chetda qolib kelgan mazkur soha uchun standartlar tizimini yaratishga bel bog‘lagan axborotlashtirish va aloqa agentligi juda katta ahamiyatli ishga qo‘l urganligi barchamizni quvontiradi.