Ўрта махсус, касб-хунар

Қудуқ деворида ўпирилишлар ҳосил бўлиши:
Тоғ жинслари 
мустахкамлигини, чидамлилигини йўқотиши билан қудуқ деворининг 
бузилиши - ўпирилишлар дейилади.
Кўриниши: 1) аргеллит, сланецли тупроқ, қум, тупроқли қумтошлар ва 
бошқа тоғ жинсларининг тўкилиши; 2) қудуқ стволининг бўкиши, қисқариши 
натижасида. 
Ўпирилишларнинг асосий сабаби – қудуқни бурғилашда очиладиган тоғ 
жинсларининг етарли мустахкамликка эга эмаслигидир. 
Тоғ жинсларининг бўкиши - кальций ва каустик содалари, УЩР, ТЩР 
билан қайта ишланган бурғилаш эритмалари билан тупроқли қатламларни 
бурғилашда содир бўлади. Тоғ жинсларининг бўкиши ва тупроқли қобиқни 
катталашиши натижасида қудуқ диаметри тораяди - натижада бурғилаш 
тизмасининг қисилиб қолиши ва тортилишлар, поршенли-эффект, 
сальниклар ҳосил бўлиши кузатилади. 
Ўпирилишларни олдини олиш ва бартараф этиш учун - бурғилаш 
эритмасининг тури, таркиби ва катталикларини р, В, О, Т, n, Т
о
ва физик-
кимёвий таркибини тўғри танлаш керак. 
Бурғилаш тизмасининг ёпишиб қолиши, тортилиши ва 
қисилиб қолиши. 
Бурғилаш тизмасининг тортилиши (затяжка) деганда - тизмани 
кўтарганда илмакда оғирликнинг ортиши тушунилади. Тизманинг ўтириши 
(посадка) - индикатор тарозисида кўрсатиладиган, илмакда оғирликни тўлиқ 
камайишидир. 
Бурғилаш тизмасини тушириш жараёнида қудуқ деворини қисилган, 
тарнов ҳосил бўлган участкаларида илмакда оғирликни камайиши 
кузатилади. 
Бурғилаш тизмасининг қисилиб қолиши деганда - уни қудуқдан кўтариб 
олишни иложи бўлмаганидаги шароит тушунилади. 

---

108 
Телеграм каналимиз: @ng_uz (Neft va Gaz KITI) 
Бурғилаш тизмасининг ёпишиб қолиши деганда - тарнов ҳосил бўлган 
оралиқларда ўтиришлар, қудуқнинг жуда қийшайган жойларида тизманинг 
ёпишиб қолиши тушунилади. 
Қисилиб 
қолган 
оралиқни 
топиш 
учун 
махсус 
асбоб 
(прихватоопределитель) каротаж кабелига боғлаб қудуққа туширилади. 
Бурғилаш тизмасини қисилиб қолиши қудуққа бегона предметлар тушиб 
кетганда ҳам содир бўлиши мумкин. 
Цемент эритмасини халқа оралиғида ҳисобланган вақтдан олдинроқ қотиб 
қолиши натижасида химоя кувурлари қисилиб қолиши мумкин.