Ro`yxatga olindi: №

12.2. Korporativ   moliyani   boshqarishning   tashkiliy   xususiyatlari   va
kontseptsiyalari
Bozor iqtisodiyoti sharoitida pul oqimlari har qanday korxonada boshqaruv
ob’ekti   hisoblanadi   hamda   har   bir   moliyaviy   qaror   pul   oqimlari   harakati   bilan
bevosita   yoki   bilvosita   bog‘liq   holda   qabul   qilinishini   ta’kidlashimiz   lozim.
Shundan kelib chiqqan holda aksariyat boshqaruvchilar o‘z funktsional vazifalarini
amalga   oshirish   jarayonida   moliya   xizmati   bilan   o‘zaro   hamkorlik   asosida
faoliyatlarini tashkil etadi. Bu bog‘liqlik bugungi kunda har bir boshqaruvchidan
korporativ   moliyani   boshqarish   asoslari   haqida   chuqur   bilimga   ega   bo‘lishni,
korporativ tuzilma oldida turgan muammolarni to‘g‘ri va o‘z vaqtida anglashni
hamda o‘z faoliyatini yuqoridagilardan kelib chiqqan holda tashkil etishni talab
etadi.
Yuqorida   qayd   etib   o‘tilganidek,   hozirgi   kunda   moliyaviy   resurslarni
boshqarish   har   bir   korporativ   tuzilma   oldida   turgan   eng   asosiy   va   strategik
vazifalardan   biri   hisoblanadi.   Bu   yo‘nalishning   korporativ   moliyani   boshqarish
tizimida   strategik   ahamiyatga   egaligi   moliyaviy   resurslar   va   boshqa   resurslar
(moddiy   resurslar,   mehnat   resurslari   va   boshqalar)ni   jalb   qilishning   o‘zaro
bog‘liqligi   bilan   izohlanadi.   Bunday   o‘zaro   bog‘liqlikning   qo‘yilgan   maqsadga
muvofiq va samarali tashkil etilishi ko‘p jihatdan korporativ tuzilma moliyaviy
barqarorligini   belgilab   beradi,   shuningdek   faoliyatdan   manfaatdor   bo‘lgan
mulkdorlar,   xodimlar,   kontragentlar,   davlat   va   jamiyat   moddiy   farovonligi
o‘sishiga xizmat qilishini alohida ta’kidlashimiz lozim.
Bozor   iqtisodiyoti   sharoitida   moliyaviy   resurslarning   muhim   ahamiyatga
egaligi   ularni   boshqarish   bo‘yicha   mustaqil   faoliyat   sohasi   sifatida   korporativ
moliyani boshqarish tizimini tashkil etishni shart qilib qo‘yadi.
Korporativ moliyani boshqarishni amaliy nuqtai nazardan korporativ tuzilma
pul mablag‘larini va ularning manbalarini boshqarish tizimi sifatida ko‘rib chiqish
mumkin.
Har   qanday   boshqarish   tizimi   kabi   korporativ   moliyani   boshqarish   ham
o‘zining   ob’ektiga   va   sub’ektiga   ega   hisoblanadi.   Bunda   pul   mablag‘lari   va
ularning   manbalari,   shuningdek   korporativ   tuzilmalar,   xo‘jalik   faoliyatining
boshqa ishtirokchilari, moliya tizimining turli bo‘g‘inlari o‘rtasida  yuzaga

---

keladigan   moliyaviy   munosabatlar  boshqarish   ob’ekti  hisoblanadi.   Mulkdorlar,
moliyaviy menejerlar, mos tashkiliy tuzilmalar va xizmatlar korporativ moliyani
boshqarish   tizimida  boshqarish   sub’ektlari  sifatida   yuzaga   chiqadi.   Bunda   eng
asosiy  boshqaruv sub’ekti korporativ tuzilma mulkdorlari, xususan  aksiyadorlik
jamiyatlarida aksiyadorlardir.
Korporativ   moliyani   boshqarishning   samarali   amal   qilishida   huquqiy,
tashkiliy, metodik, axborot, texnik, dasturiy ta’minotlarga va eng asosiysi kadrlar
ta’minoti muhim hisoblanadi. Ularning har biri xususida quyida to‘xtalib o‘tamiz.
Iqtisodiyotda har qanday boshqaruv tizimining, xususan korporativ moliyani
boshqarish   tizimining   faoliyat   yuritishi   amaldagi  huquqiy   ta’minot  doirasida
amalga   oshiriladi.   Bunda   huquqiy   ta’minotga   O‘zbekiston   Respublikasi
Konstitutsiyasi,   Kodekslari,   qonunlari,   O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti
farmonlari, qarorlari va farmoyishlari, hukumat qarorlari, vazirlik va tarmoqlarning
me’yoriy hujjatlari, litsenziyalar, shuningdek aniq bir korporativ tuzilmaning  ish
faoliyatini   tartibga   soluvchi   ta’sis   hujjatlari,   nizomlar   va   yo‘riqnomalar   kiradi.
Bunda   moliyaviy   qonunchilikdan,   xususan   soliq   qonunchiligidano‘z   vaqtida
xabardor bo‘lish moliyaviy qarorlar qabul qilishda va majburiyatlarni bajarishda
muhim ahamiyat kasb etadi.
Korporativ   moliyani   boshqarish   tizimining   samarali   ishlashi  tashkiliy