O‘lchov ma'lumotlarini berish usuli bilan
O‘ziyozar bosim o‘lchagichlari uzluksiz masofadan o‘lchashda qo‘llaniladi. Bunday qurilmalar bir vaqtning o‘zida olingan
ko‘rsatkichlarni statsionar sharoitda qayd etishlari va yozib olishlari mumkin. Qoida tariqasida, ular gazsimon va suyuq muhitning haroratini o‘lchash uchun ishlatiladi. Diagramma va yozuv maydonlarining o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda, manometr tipidagi termometrlarni lentali va diskli turlarga bo‘lish mumkin.
T uzilishiga ko‘ra. Termometrlarni turiga qarab taqsimlashning yana bir omili - bu qurilmaning dizayni. Shunday qilib, termal silindrni korpusga ulash usullaridagi farqlarni hisobga olgan holda, qurilmalar masofaviy yoki joyidabo‘lishi mumkin.
1.3. Aniqlik sinflari
Aniqlik sinflari o‘lchash moslamasining o‘qishlarida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan xatolar haqida umumlashtirilgan xususiyatdir. Aniqlik klassi parametridan kelib chiqqan holda, barcha ko‘rsatkichlar termometrning normal ishlashiga to‘sqinlik qilmaydigan ruxsat etilgan og'ishlarga ega bo‘lishi uchun qurilmaning eng yaxshi versiyasi tanlanadi.Manometrik termometrlarga kelsak, ular uchun o‘lchovlarda mumkin bo‘lgan xatolarni belgilaydigan muayyan standartlar mavjud.
Xususan, 0,4 dan 2,5 gacha bo‘lgan aniqlik sinflari qabul qilinadi. Bunday og'ishlarga ega qurilmalarning ko‘rsatishlari umumiy texnik talablarga javob beradi.
Eng yaxshi modellar
Bugungi kunda manometr tipidagi termometrlarning xilma-xilligi mavjud. Ular maqsadga, shuningdek texnik xususiyatlarga qarab tanlanishi kerak. Biroq, eng yaxshi modellarni ajratib ko‘rsatish mumkin. Agar gazni o‘lchash moslamalari haqida gapiradigan bo‘lsak, unda quyidagilarga avzalliklar bo‘lishi kerak:
ko‘rsatuvchi: TGP-100-M1;
o‘ziyozar: TG2S-711M1, TG2S-712M1, TGS-711M1, TGS-712M1;
Signal beruvchi: TGP-100Ek-M1, TGP-16SgVzT4, TGP-160SgUKHL4, TGP-100Ek, TM-2030Sg-1.
Kondensatsion termometrlari uchun quyidagi modellar alohida e'tiborga loyiqdir:
Signal beruvchi: TKP-100Ek, TM-2030Sg-2, TKP-16SgVzT4, TKP-160Sg-M2-UHL2, TKP-160SgUHL4, TKP-100Ek-M1, TKP-160Sg-M3;
ko‘rsatuvchi: TKP-60 / 3M2, TKP-100S, TKP-60 / 3M, TKP-100 M1, TKP-60S.
Gazli suyuqiklarni o’lchashda manometrik termometrlardan foydalanamiz. Manometrik termometrlar statsionar sharoitlarda suyuq va gaz ko‘rinishdagi neytral muhit haroratini uzluksiz masofaviy o‘lchash uchun mo‘ljallangan. Yopiq hajmda ishchi vositalarni bosimi (hajmi) o‘lchashga asoslangan ishlash prinsipi haroratning sezgir elementiga bog‘liq. Manometrik termometrlarni asosiy qismlari termoballon (sezgirelement), kapillyar va asbobni strelkasiga bog‘langan deformatsion manometrik o‘zgartkichlar hisoblanadi
Vositalarni agregat holatiga, to‘ldiradigan tizimiga bog‘liq holda termometrlar suyuqli, gazli va bug‘ suyuq (kondensatli) turlariga bo‘linadi.To‘ldiruvchi termosistema sifatida gaz manometrik termometrlarda –azot, suyuq termometrlarda–polimtiloksan suyuqliklar va bug‘ suyuq (kondensatli) vositalarda atseton, metilxlorist, freonlar qo‘llaniladi.
Nazorat qilinayotgan muhitni haroratini o‘zgartirish termoballon orqali to‘ldiriladigan qabul qilinadi va tortuvchi va nisbiy shkalani strelkasi siljiydigan sector yordamida manometrik trubkali prujina ta’siri ostida bosimnio‘zgarishinio‘zgartiradi.
Manometrik termometrlar funksiyasini bajarishga ko‘ra termometrlar ko‘rsatadigan, kombinatsiyalangan, kontaktsiz, telemetric uzatish uchun qurilmaga egabo‘lish, signalizatsiya, rostlash yokiularsiz bo‘lgan qurilmalarga bo‘linadi. Manometrik termometrni tuzilish sxemasi va element qismlari quyidagi rasmda keltirilgan. Harorat o‘lchagichi quyidagilarni 1–manometrik prujina, 2–ko‘rsatgich strelkasi, 3–o‘q, 4–uzatish mexanizmi, 5–qilnaycha (juda ingichka naycha), 6–termoballonni o‘zichiga oladi.
Korpus bilan termoballonni ulash usuliga ko‘ra termometrlar shu yerdagi va masofali turlariga bo‘linadi. O‘ziyozar termometrlarni qaydqilish maydoni va diagramma formasiga ko‘ra diskli va lentali turlariga bo‘linadi. O‘ziyozar termometrlarni diagrammali lentalarni qo‘zg‘alishi uchun mexanizm turlariga ko‘ra soatli yoki elektr yuritmali bo‘ladi.
Manometrik termometrlarni ustunliklaridan energiyani qo‘shimcha manbasidan foydalanish uchun haroratni o‘zgarish imkoniyati, konstruksiyani qiyosiy soddaligi, ko‘rsatkichni avtomatik qayd etishimkoniyati, portlash xavfi yo‘qligi, tashqi magnit maydonga ta’siri yo‘qligidir.
Kamchiliklariga: o‘lchashni nisbatan uncha yuqori bo‘lmagan aniqligi, o‘lchash tizimini germetikligini buzilishida remont qilishini qiyinchiligi, kapillyarni past mustaxkamligi, ko‘rsatkichning distension uzatishni kichik masofasi, muhim inersionligi hisoblanadi
Manometrik termometrlarni аsosiy turlari:
TPG–100 Ek, TPG-100 Sg–gazli ko‘rsatuvchi;
TKP–100, TKP–160–kondensatsion ko‘rsatuvchi;
TJP–100–suyuqlik ko‘rsatuvchi;
TGP–100–gazliko‘rsatuvchi.
O‘lchov termometrlarining eng mashhur va tasdiqlangan modellaridan tashqari, ushbu qurilmalarning eng yaxshi ishlab chiqaruvchisini ta'kidlash kerak. Shunday qilib, Wika tomonidan ishlab chiqarilgan qurilmalar katta talabga ega. Ushbu markaning termometrlarini har bir ixtisoslashgan do‘konda topish mumkin.
Zamonaviy termometriya o‘lchashning turli usul va vositalariga ega. Har bir usul o‘ziga xos bo‘lib, universallik xususiyatiga ega emas. Berilgan sharoitda optimal o‘lchash usuli o‘lchashga qo‘yilgan aniqlik sharti va o‘lchashning davomliligi sharti, temperaturani kayd qilish va avtomatik boshqarish zarurati yordamida belgilanadi. Eng qulay, aniq va ishonchli o‘lchash usullari temperaturaniig birlamchi datchiklari sifatida qarshilikning termoo‘zgartkichi va termoelektr o‘tgartkichlardan foydalanadigan kontaktli usullardan iborat.
Nazorat qilinadigan muhitlar tashqi sharoitni o‘zgartirganda fizik xossalarining turli agressivligi va turg‘unligi darajasi bilan suyuq, sochiluvchan, gazsimon yoki qattiq bo‘lishi mumkin. Temperaturani nazorat qilish vositalarining mavjudligi nazorat qilinayotgan muhit, obyekt, ishlatilish sharoitlari va texnik talablarning turli tumanligidadir.
Temperaturani o‘lchash asboblarining ishlash prinsipiga qarab ularni quyidagi gruppalarga bo‘lish mumkin:
1. Kengayish termometrlari. Bu termometrlar temperatura o‘zgarishi bilan suyuqlik yoki qattiq jismlar hajmi yoxud chiziqli o‘lchamlarning o‘zgarishiga asoslangan;
2. Manometrik termometrlar. Bu asboblar moddalar hajmi o‘zgarmas bo‘lganda temperatura o‘zgarishi bilan bosimning o‘zgarishiga asoslangan;
3. Temperatura ta’sirida o‘zgargan termoelektr yurituvchi kuchning o‘zgarishiga asoslangan termoelektr termometrlar;
4. O‘tkazgich va yarim o‘tkazgichlarning temperaturasi o‘zgarishi sababli elektr karshilikning o‘zgarishiga asoslangan qarshilik termometrlari;
Nurlanish termometrlari. Ular orasida eng ko‘p tarqalganlari: a) optic pirometrlar – issiq jismning ravshanligini o‘lchash asbobi; b) rangli pirometrlar (spektral nisbat pirometrlari), jismning issiqlikdan nurlanish spektridagi energiyaning taqsimlanishini o‘lchashga asoslangan; v) radiatsion pirometrlar – issiq jism nurlanishining quvvatini o‘lchashga asoslangan.
1-jadvalda sanoatda eng ko‘p tarqalgan o‘lchash vositalari keltirilgan va seriyali o‘lchash vositalarining qo‘llanish chegaralari ko‘rsatilgan.
1-jadval
O‘lchash vositasi turi
|
O‘lchash vositalarining turli
tumanlig
|
Davomli foydalanish
chegarasi,°S
|
1
|
2
|
3
|
4
|
Kengayish termometrlari
|
Suyuqlikka oid shisha termometrlar
|
-200
|
600
|
Dilatometrik va bimetalli termometrlar
|
-150
|
700
|
Manometrik termometrlar
|
gazli
|
-150
|
1000
|
Suyuqlikli
|
-150
|
600
|
Bug‘-suyuqlikli(kondensatsion)
|
-50
|
300
|
Termoelektrik termometrlar
|
Termoelektrik termometrlar
|
-200
|
2500
|
Qarshiik termometrlar
|
Metall (o‘tkazgichli) qarshilik
termometrlari
|
-260
|
1100
|
Yarim o‘tkazgichli qarshilik
termometrlari
|
-272
|
600
|
Pirometrlar
|
Kvazimonoxromatik priometrlar
|
700
|
6000
|
Spektral nisbatli priometrlar
|
300
|
2800
|
Тўлиқ нурланиш пирометрлари
|
-50
|
3500
|
Do'stlaringiz bilan baham: |