Ўрмончилик ” фанидан ўҚув-услубий мажмуа

билиши ва улардан 
фойдалана олиши;
-
ўрмоннинг табиий кўпайишини ёки камайишини кузатиб 
бориш, ўрмонни парваришлаш мақсадида кесиш, ўрмоннинг қўшимча 
махсулотларини аниқлаш 
кўникмаларига эга бўлиши керак. 
 
III.
 
Асосий назарий қисм (Маъруза машғулотлари) 
1-мавзу. Кириш. Ўрмончилик фани мақсади ва вазифалари. 
Ўрмон ҳақида тушунча 
Ўрмончилик фани ва унинг мақсади, вазифалари, тарихи. 
Ўрмоннинг табиатни ҳимоя қилиш хусусиятлари хамда ҳаво 
таркибини тозалашдаги ўрни. Ўрмонни ер шари биогеоценозида тутган 
ўрни. Ўрмон ости ўсимлик дунёси, шунингдек, дунё ва Ўзбекистон 
ўрмонлари ҳақида (тоғ, қум ва тўқай) маълумотлар. Ўрмон табиати 
ҳақида асосий тушунча, ўрмонда ва алоҳида очиқ ерда ўсаётган 
дарахтларни ўзаро таққослаш. Ўрмончи олимлар ва уларнинг фаннинг 
ривожланишига қўшган хиссаси. Ўрмон муҳитида дарахтларни ўзаро 
яшаш 
учун 
курашиш 
қонунятлари 
(ўрмонни 
табиий 
сийракланиши).Ўрмонда дарахтлар дифференциацияси. Крафт 
классификацияси. 
2-мавзу. Дунё ва МДҲ ўрмонлари. Дендрологик таркиби ва 
географик тақсимланиши 
Ер шарида ўрмонларнинг географик тарқалиши, ўрмон турлари 
ва уларнинг дендрологик таркиби. Дунё ўрмон ресурслари ва улардан 
тежамкорлик билан фойдаланиш. Нинабаргли ўрмонлар, уларнинг 
географик тарқалиши ва ресурслари. Саноат аҳамиятига эга бўлган 
япроқбаргли дарахтлар, уларнинг тарқалиши ва ресурслари.Ер шарида 
ўрмонларни тарқалиш қонуниятлари ва уларни белгиловчи асосий 
экологик омиллар. Тропик ўрмонлар ва уларда тарқалган қимматбаҳо 
ноёб дарахт турлари. 
3-мавзу. Ўрмон морфологияси. Асосий элементлари ва 
компонентлари 
Ўрмон морфологияси хақида тушунча.Ўрмон элементлари ва 
компонентлари, ўрмоннинг белгилари: дарахтлар, буталар, ўрмонннинг 
келиб чиқиши, ўрмонни яруслилиги, ўрмон ости ўсимлик дунёси, 
ўсимликнинг тирик қоплами, ризосфера, ўрмон маҳсулдорлиги, ўрмон 

---

222 
тўлиқлиги ва ўрмон дарахтларини ўзаро жойлашиши. Ўрмон бонитети 
хақида тушунча ва уни аниқлаш усуллари. 
4-мавзу. Ўрмонлар ва уларни асосий экологик омиллар билан 
боғлиқлиги 
Асосий экологик омиллар ва уларнинг дендрофлорага таъсири. 
Ер шарида ўрмон дарахт турларини тарқалишида асосий таъсир этувчи 
экологик омиллар. Ўрмонларни экологик омиллар билан боғлиқлиги. 
Абиотик ва биотик омиллар. Эдафик, орографик ва антропоген 
омиллар. Ўрмонларни ер шарида камайиб бораётганлигига таъсир 
этувчи салбий омиллар. Ўрмоннинг ташқи муҳитга ижобий таъсир 
этувчи хусусиятлари. 
5-мавзу. Ўрмон ва иқлим. Ўрмонни тарқалишида иқлимнинг роли 
Ўрмон ва иқлим орасидаги боғлиқлик. Яшил ўсимликлар 
дунёсини ёруғликка, хароратга, ёғин миқдорига, хавонинг нисбий 
намлигига, шамол йўналиши ва тезлигига, атмосфера ҳаво қатламига ва 
унинг таркибига, уларнинг шаклланишига кўрсатадиган таъсири. 
Ўсимлик дунёсини шу жумладан ўрмонларнинг табиатга кўрсатадиган 
ижобий таъсири. Асосий иқлим омиллари ва уларни ўрмонга таъсири. 
Дарахт турларини тарқалишида иқлимнинг роли. 
6-мавзу. Ўрмон ва ёруғлик 
Ўрмон ҳаётида ёруғликнинг аҳамияти. Ёруғлик ва яшил 
ўсимликлар орасидаги боғлиқлик. Фотосинтез ҳақида маълумот. 
Фотосинтез 
жараёнига 
таъсир 
этувчи 
омиллар. 
Ёруғликни 
дарахтларнинг ҳаётий жараёнларига таъсири. Ёруғсевар ўсимликлар. 
Қуёш радиацияси ва унинг ўсимлик дунёсига кўрсатадиган ижобий 
таъсири ҳақида тушунча. Ёруғликка бўлган муносабатига кўра 
дарахтлар классификацияси. 
7-мавзу. Ўрмон ва харорат 
Ўрмон ҳаётида хароратнинг аҳамияти. Иссиқликнинг бошқа 
ҳаётий омиллар билан боғлиқлиги. Дарахтнинг иссиқликка муносабати, 
жуда иссиқсевар, ўрта талабчан, иссиқ кам талаб турлари. Дарахт 
уруғларини етилишида хароратнинг роли.Дарахтларни совуқдан 
сақлашда профилактика чоралари ва чегаравий харорат хақида 
тушунча. Ўрмоннинг ҳаво ва тупроқ хароратига таъсири. Ўрмонда ва 
ўрмон ташқарисидаги хароратнинг суткалик ва йиллик ўзгариши. 
Ўрмонда хароратни тартибга солишда ўрмон хўжалик тадбирлари.