Rivojlantiruvchi: Talabalarda tarbiya usullarini egallash va undan oqilona foydalana olish malakalarini shakllantirish. 3 Tarbiya

1. Tarbiyalanuvchini alohida takrorlanmas, individual_x0002_lik sifatida tushunmoq lozim. Uning ehtiyojlari tuzi_x0002_lishini aniqlash kerak.
2. Ijobiy emotsiyalar vositasida ijobiy xulq-atvor odat_x0002_larini shakllantirmoq kerak. Ong ham, iroda ham motivlar ierarxiyasini shakllantira olmaydi. Zotan, bir ehtiyojning o‘rnini faqat boshqa ehtiyojgina egallashi mumkin
3. Shu ehtiyojlarni qondirish vositalari bilan bolani qurollantirish tarbiya va tarbiyachidan muloqotni ham, hamdardlikni ham emas, aynan shu vositalar bilan qurollantirishni kutadi.
Bolada shaxs xislatlari uch yoshda namoyon bola boshlaydi. Bu esa uni uch yoshdan boshlab tarbiyalash zarurligini bildirmaydi. Bolani hayotining birinchi oylaridan boshlab tarbiyalash zarur, faqat uning tashqi ko‘rinishlari maktabgacha yosh davrining boshida namoyon boladi. Ilk bolalik davrida berilgan tarbiya butun bolalik davrida namoyon boladi. Tarbiya ona bilan bolaning muloqotidan boshlanadi, bu esa bolaning keyingi shaxsiy rivojlanishini belgilab beradi.
Bola ikki yoshga to‘lganda muhim shaxs xislati hisoblangan va keyingi hayoti davomida butun umr saqlanib qoladigan — insonlarga bog‘lanib qolish xislati shakllanadi
Maktabgacha va kichik maktab yoshidagi bolalarni tarbiyalashda ularning uy mehnatida ishtirok etishi muhim ahamiyatga ega. 4—5 yoshligidan boshlab bolaning uyda doimiy baja_x0002_radigan majburiyatlari bo‘lishi maqsadga muvofiq. Uy mehnatida ishtirok etish tufayli bolada saranjom-sarishtalik, mas’uliyatlilik, mehnatsevarlik va boshqa foydali xislatlar shakllanadi.
Uy ishlariga yordamlashish bolada batartiblik va tozalikni
rivojlantiradi. Uy mehnati orqali tarbiyalashning boshqa jihati -
iqtisodiy jihat bolib, bunda bola oila budjetini tejab-tergab foydalanish haqida tasavvurlari va malakalari shakllanadi.
Maktabgacha yosh davrida o‘yin yetakchi faoliyat bolgani
bois, u katta tarbiyaviy ahamiyatga ham ega. 0‘yinning tarbiyaviy funksiyalaridan biri shundan iboratki, u bolaning turli ehtiyojlarini qondirish va uning motivatsion sohasini rivojlantirish vositasi hisoblanadi1.
0‘smirlik davri bilan bog‘liq bolgan yorqin jihatlardan biri - bu o‘z-o‘zini tarbiyalashga bolgan kuchli intilishdir. 0‘z-o‘zini tarbiyalashning faol kechishi aynan shu yoshdan boshlanib, odat_x0002_da u yoki bu shaklda insonning butun umri bo‘yi davom etadi. 0‘smirlik davrida o‘z-o‘zini tarbiyalash haqida gap ketganda, shuni nazarda tutish lozimki, bola 12-13 yoshga yetgandan so‘ng birinchi marotaba o'zining aqliy shaxsiy qobiliyatlarining imkoniyati haqida o‘ylab qoladi va bularni rivojlantirish uchun ongli ravishda maqsad sari intiladi.
0‘z-o‘zini tarbiyalash ma’lum bir aniq rivojlanish yolini bosib o'tadi. Agar uni asosiy yosh pog‘onalari bo‘yicha qamrab oladigan bolsak, inson ontogenezidagi rivojlanish quyidagicha namoyon boladi:
Birinchi bosqich o‘z-o‘zini jismoniy va irodaviy tarbiyalashdir. Bu o‘smirlik davriga to‘g‘ri keladi.
Ikkinchi bosqich — o‘zini xulqiy-axloqiy rivojlantirish bolib,
ilk o‘spirinlik davriga to‘g‘ri keladi.
Uchinchi bosqich kasbiy o‘z-o‘zini tarbiyalash o‘spirinlik davriga
to‘g‘ri keladi.
To'rtinchi bosqich — ijtimoiy-dunyoviy qarashlarda o‘z-o‘zini
tarbiyalashdir.
Besh bosqichdan ikkitasi insonni o‘z-o‘zini tarbiyalashdagi
rivojlanishi o‘smirlik va yoshlikning ilk davriga to‘g‘ri keladi.
XXI asrda shaxs shakllanishida, uning tarbiyalanganlik darajasini ortishida dinning, xususan «Hadis» ilmining ahamiyati
kattadir. Shaxslararo munosabatda tenglik, g‘amxo‘rlik, samimiylik, o‘zaro yordam, simpatiya, antipatiya, hamdardlik, sevgi-muhabbat singari milliy xususiyatlarni tarkib toptirishda hadislarning roli yanada ortadi.0‘zbek oilasida tarbiya mohiyati, mazmuni tarbiyaning kundalik rejasi, bolalarga ta’sir o‘tkazish vositasini tanlash va undan unumli foydalanish o‘ziga xos xususiyatga ega, chunki uning asosida xalq an’analari yotadi.
Shaxs tarbiyasida muhim rol o‘ynaydigan o‘ziga xos mikrojamoalardan biri oiladir. Ishonch va qo‘rquv, xotirjamlik va xavotirlanish, muloqotdagi samimiylik va kirishimlilik yoki aksincha, kirisha olmaslik va sovuqlik — bu xislatlarning barini shaxs oilada egallaydi. Bu xislatlar bola maktabga chiqquncha shakllanadi va bolaning rivojlanishiga uzoq vaqt ta’sir etadi. Xavotirlanuvchan onalarda xavotirlanuvchan bolalar shakllanadi.