Rivojlantirishning ilmiy asoslari va muammolari ilmiy tadqiqot markazi xalqaro menejment

 
5.2. G‘arbiy menejment uslubi 
 
G‘arbiy menejment uslubi xususiyatlariga firma va biznesning 
alohida yo‘nalishlari rahbarlarining katta individual mas’uliyati va 
bilimdonligi kiradi. G‘arbiy menejment uslubining eng xarakterli va 
namunaviy vakili bo‘lib Amerikalik menejerlar misol bo‘ladi. Xususan, 
Amerikalik tadbirkorlar muzokaralarda umumiy qarorni kelishish 
jarayonida to‘g‘ri yo‘li va gapini o‘tkazishga harakat qiladi. Ular ish 
maqsadiga tez erishishga intiladilar, masalalarni birin-ketin kelishib 
pragmatik 
turkumlaydilar, 
muzokaralarni 
o‘zaro kelishuv bilan 
yakunlashga harakat qiladilar, bunda bitim imzolashning asosiy sharti 
sheriklar o‘rtasida o‘zaro foyda va kelishuvga erishish yutug‘i emas, balki 
qonunlarga 
rioya 
qilish 
hisoblanadi. 
Muzokaralarda 
Amerika 

---

121 
korporatsiyasi vakillari tarkibiga, albatta, qaror qabul qilish vakolatiga ega 
rahbar kiradi. Shuning uchun ular muzokaralar vaqtida kam tashkilotchi 
sheriklari munozaralarni to‘xtatib, qaror qabul qilish uchun muzokaralarga 
kelmagan rahbariyat bilan kelishishga chiqib ketganlarida o‘zlarini 
ishonchsiz va noqulay his qiladilar. 
Amerika menejmentiga quyidagi xususiyatlar xos: 
–
firma xodimlari o‘z kompaniyasiga sodiqlik fazilatiga ega bo‘lmay, 
undan yaxshiroq va foydaliroq ish topilgan zahoti uni tark etishga tayyor; 
–
qarorni bir rahbar qabul qiladi, unga bo‘ysunuvchilar esa ishlab 
chiqarish, sotish xarajatlarini va mumkin bo‘lgan foydani tahlil qilish 
asosida qaror chiqarishga yordam beradilar; 
–
ishlab chiqarish munosabatlari hech qachon shaxsiy, norasmiy 
munosabatlarga aralashtirilmaydi. 
G‘arbiy menejment uslubida bir necha ko‘rinishlarini ajratish 
mumkin. Masalan,Yevropa mamlakatlari vakillari orasida menejment 
uslubida jiddiy farqlar mavjud. 90-yillarda Germaniyadan Buyuk 
Britaniyaga sarmoyalar oqimining o‘sishi u yerda Germaniyaga nisbatan 
ishlab chiqarish va sotish xarajatlari pastligidan dalolat beradi va demak, 
ingliz 
menejment 
uslubi 
o‘z afzalliklariga ega. Agar nemis 
menejmentining xususiyatli belgilari sifatida uzoqni ko‘zlash va yuqori 
intizom namoyon bo‘lsa, ingliz menejmentiga xos xususiyatlar: 
–
ishlab chiqarish xarajatlarini pasaytirishga kuchli e’tibor;
–
ITTKIni astoydil o‘tkazish va ilmtalab mahsulotlar ishlab 
chiqarishni tez 
o‘zlashtirish (masalan, ingliz kompaniyalarining 
telekommunikatsiya va farmasevtika sohasidagi yutuqlari); 
–
texnologik jarayonlarning qo‘llanilishida egiluvchanlik (agar 
Germaniyada qabul qilingan texnologik instruktsiyalar o‘zgartirilishidan 
avval uzoq kelishuvlar o‘tkazilsa, ingliz firmalarida texnologik 
jarayonlarni zamonaviylashtirish va takomillashtirish tez amalga 
oshiriladi); 
–
ishlab chiqarish detallari va nozikliklariga e’tibor; 
–
ishchi kuchiga nisbatan kam haq to‘lash (Germaniyada ijtimoiy 
ta’minotga yuqori – 25 %gacha daromad solig‘i, ish haqining muntazam 
o‘sishi va nemis markasining o‘sib boruvchi kursi 90-yillar oxirida ish 
haqi o‘rtacha darajasining Buyuk Britaniyaga nisbatan salkam 2 marta 
yuqori bo‘lishiga olib keldi). 
Bundan tashqari, Germaniyaga nisbatan inglizlarda ishlab chiqarish 
jarayonida menejerlar tomonidan ishchilarni ma’naviy qo‘llab-quvvatlash 
zaruriyatini nazarda tutadigan konstruktiv ishlab chiqarish munosabatlari 

---

122 
o‘rnatildi. Bu Buyuk Britaniyada ish kuni va uskuna ekspluatatsiyasining 
mashina vaqti uzunroq davom etishi saqlanishiga ko‘mak berdi.
Dunyoda Yapon menejmentning yuqori reytingiga qaramay, Yapon 
firmalari g‘arbiy menejment uslubidan, xususan, fransuz mahsulot ishlab 
chiqarish va sotishni boshqarishni tashkil qilish uslubidan foydalanish 
hollari ma’lum. Xususan, Yaponiyada yengil va yuk avtomobillari ishlab 
chiqaruvchi ikkinchi “Nissan” kompaniyasi 90-yillar oxirida qiyin davrni 
boshdan kechirdi. Uning rahbariyati 1999-yilda “Reno” Fransuz 
avtomobilsozlik firmasi bilan alyans tuzish qarorini qabul qildi. Alyans 
mafkurachilaridan biri bo‘lib, oxirgi uch yil ichida “Reno”ni 
muvaffaqiyatli restrukturizatsiya qilganligi uchun “Xarajatlar qotili” 
nomini olgan “Reno‘ kompaniyasining yetakchi menejeri Karlos Gan 
xizmat qildi. 
Alyans doirasida Yapon kompaniyasi o‘z oldiga fransuz menejmenti 
usullaridan foydalanish hisobiga zararlar, qarzlar, ortiqcha ishlab chiqarish 
quvvatlari va yetarli bo‘lmagan avtomobil sotish hajmi muammolarini hal 
qilish va ilmiy ishlanmalarga xarajatlarni qisqartirish, yagona strategiyani 
ishlab chiqish, butlovchilarni birga xarid qilish va shu kabilar bo‘yicha 
kuchlarni birlashtirish vazifalarini qo‘ydi. Bundan tashqari, strategik 
jihatdan fransuz va Yapon kompaniyalari ta’sir doirasini kengaytirish 
(“Nissan” kompaniyasining o‘rni Osiyo va Amerikada kuchli, “Reno‘ 
kompaniyasi Yevropa bozorida yetakchilardan biri) hisobiga birlashishdan 
yutadilar.
Shu bilan bir vaqtda skeptiklar istiqbolda ishlab chiqarish va sotish 
xarajatlarini qisqartirishda g‘ayratli fransuz menejmenti prinsiplarining 
ishchilarni bo‘shatish va ishlab chiqarish quvvatlarini qisqartirishni 
olqishlamaydigan konservativ korporatsion an’analarga ega Yapon 
menejmenti prinsiplari bilan to‘qnashish imkoniyatini ko‘rmoqdalar.