61
Jahon bozorida muvaffaqiyatga erishish uchun xalqaro menejer
yuqoridagi moslashish omillarini hisobga olgan holda yangi bozorga
chiqishga tayyorgarlik bo‘yicha jiddiy chora-tadbirlarni amalga oshirishi
zarur. Bunda birinchi navbatda reklama kampaniyasini o‘tkazish kerak.
Xalqaro kompaniyaning qabul qiluvchi mamlakatdagi
xorijiy filiali
mahsulotining asosiy iste’molchilari va sheriklari shu maqsadda nashriy
materiallar va mahsulot namunalarini oldindan olishlari kerak bo‘ladi,
chunki ular mahsulotning texnik-iqtisodiy xususiyatlarini oldindan
bilishni xohlaydilar. Ularga xalqaro kompaniyaning jahon bozoridagi
ixtisoslashuvi, tarixi va holati haqidagi ma’lumotlarni berish foydali
hisoblanadi. Bu materiallar bo‘yicha qabul qiluvchi mamlakatdagi
sheriklar va asosiy potensial xaridorlar xalqaro kompaniyaning tovarlari
va
xizmatlarining
sotilish
darajasi,
shuningdek,
kompaniyaning
barqarorligi va ishonchliligini dastlabki baholash imkoniyatiga ega
bo‘ladilar.
Reklama materiallari yuqori sifatli bo‘lishi kerak, chunki ma’lum
darajada aynan ularga qarab potensial iste’molchilar
ishlab chiqarish va
sotishga mo‘ljallangan tovarlar va xizmatlarga baho beradilar. Axborot
materiallari oson, tushunarli bo‘lishi va buning uchun matnning to‘g‘ri
tuzilishi va oddiyligi taqozo etiladi (ularning qabul qiluvchi mamlakat
tilida bayon etilishi maqsadga muvofiq).
Qabul qiluvchi mamlakatda potensial sheriklar uchun reklama
materiallarini mahalliy tilga tarjima qilish qiyinchiligi mavjud bo‘lganda,
hech bo‘lmaganda ingliz tilida tayyorlash kerak. Ular o‘z ichiga xalqaro
kompaniyaning jahon bozoridagi faoliyati haqida umumiy ma’lumotlar va
ishlab chiqarish va sotishga mo‘ljallangan tovarlar va xizmatlar haqidagi
to‘liq axborotni olishi kerak. Mahalliy tilda materiallarning mavjudligi
qabul qiluvchi mamlakatda potensial sheriklar bilan muzokaralar olib
borilayotgan davrda katta afzallik hisoblanadi. Materiallarni mahalliy tilga
tarjima qilishda bosh kompaniya mamlakatining
qabul qiluvchi
mamlakatdagi elchixonasining tijorat bo‘limi yoki qabul qiluvchi
mamlakatning savdo palatasi yaxshi kompyuter texnologiyalariga ega
malakali tarjimonlarni tavsiya qilishi mumkin.
Muzokaralar bosqichida xalqaro kompaniyaning tarixi, uning
mahsuloti va ishlab chiqarish jarayoni haqida ingliz tilida qisqa
ko‘rgazmali videofilmni namoyish qilish maqsadga muvofiq. Nashriy
axborot materiallarining tarkibiga, odatda quyidagilar kiritiladi:
62
– xalqaro kompaniyaning aktivlari,
boshqaruv tarkibi, xizmat
ko‘rsatuvchi banklar, moliyaviy holati, kompaniyani yaratish tarixi va
faoliyati haqida aniq va qisqa axborot beruvchi risola;
- ishlab chiqarish va sotishga mo‘ljallangan tovarlar va xizmatlar,
shuningdek, ularni ishlab chiqarishning yetakchi texnologiyalari haqida
aniq va ixcham axborot;
- xalqaro kompaniyaning qabul qiluvchi
mamlakatdagi xorijiy
filialida ishlashga yuborilayotgan direktorlar, menejerlar va boshqa
shaxslarning qisqa rezyumesi.
Bunday
materiallar
xalqaro
kompaniyaning
samimiyligi
va
barqarorligini tasdiqlaydi, shuningdek qabul qiluvchi mamlakatda
sheriklar va xaridorlarga bo‘lgan hurmatni ko‘rsatadi.
Xalqaro menejer va uning yaqin hamkasblarining tashrif qog‘ozlari
bir tomonda ingliz tilida va ikkinchi tomonida mahalliy tilda yozilishi
hamda ikki tomonida ham xalqaro kompaniyaning emblemasi bo‘lishi
kerak. Tashrif qog‘ozida shaxsning ismi-sharifi, lavozimi,
manzili va
telefon raqamining ko‘rsatilishi mahalliy kompaniya vakillariga kelajakda
TMKning xorijiy filiali bilan aloqalarni rivojlantirishiga yordam beradi.
Tashrif qog‘ozlarining eng ko‘p tarqalgan bichimi 55 x 90 mm bo‘ladi.
Xalqaro menejer shuni nazarda tutishi kerakki, qabul qiluvchi
mamlakatdagi ilk faoliyat davrida tovaraylanmaning boshlang‘ich kichik
hajmi, past baho darajasi, shuningdek, yangi bozorda mahsulot ishlab
chiqarish va sotish barqarorlashguncha uzluksiz kapital qo‘yilmalarning
zaruriyati sababli ancha kam darajada moliyaviy natijalar olinadi.
Amaliyot ko‘rsatishicha, yangi bozorga yangi mahsulot bilan
chiqqandan so‘ng taxminan bir-ikki yil
mobaynida sotuv hajmi va
baholarning darajasi kutilayotganidan ko‘ra birmuncha pastroq bo‘ladi.
Bundan keyin yangi mahsulot yoki xizmatlarning iste’mol xususiyatlarini
baholagan xaridorlar tomonidan o‘sib boruvchi talab ostida baholarning
o‘sishi kuzatiladi. Bozorda o‘rnashib olishga odatda 2-4 yil kerak bo‘ladi.
Bu davrga yangi bozorda o‘z ulushini egallash uchun investitsion
mablag‘larga ega bo‘lish kerak. Bunda firmaning yangi bozorga
moslashish strategiyasi va taktikasida yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan
xatolarni yengib o‘tish uchun pul va ishchi kuchi resurslarining
qo‘shimcha xarajatlari talab qilinadi.
Yangi bozorni o‘zlashtirish vaqtida odatda xalqaro kompaniyaning
xorijiy filiali doimiy shtatini bosh kompaniya mamlakatidan yuborilgan
rahbarlar
va
mahalliy
aholi
orasidan
malakali
va
tirishqoq
mutaxassislardan shakllantirish amalga oshiriladi. Bu davr mobaynida
63
mahalliy bozor talablariga muvofiq mahsulot
ishlab chiqarish va sotish
tizimini egiluvchan moslashtirish zarur. Shu vaqtda firmaning sotuvdan
oldingi reklama va maslahatlarni, shuningdek sotilgan mahsulotga
kafolatli xizmat ko‘rsatishni tashkil qilish qobiliyatiga qarab u haqidagi
axborot shakllantiriladi.
Mahalliy sheriklar va iste’molchilar bilan yaxshi munosabatlarni
o‘rnatish va mustahkamlash bozorni o‘zlashtirishni tezlashtiradi. Bunda
muloqot muammolari, madaniy yoki til to‘siqlarining
vujudga kelish
imkoniyatini hisobga olish zarur. Bu holda xalqaro menejerga
shakllanayotgan notanish muammolarni yengib o‘tishda optimizm,
tirishqoqlik va sabr– Тoqat yordam beradi. Bozor xatolarni kechirmaydi,
ular haqidagi mish-mishlar juda tez tarqaladi va firmaning bozordagi
mavqeini tiklash hamda mustahkamlash uchun keyingi barcha urinishlarni
qiyinlashtirib yuborishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: 
