Rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy

Mаshgulot yakuni: 1. Fаol ishtirok etgаn o`quvchilаrni jаvoblаrini izoxlаb bаxolаydi vа rаg`bаtlаntirаdi. Uygа vаzifаni berilishi: 2. Kelgusi mаshg`ulotgа vаzifа vа uni bаjаrish yuzаsidаn yo`riqnomа berаdi.

Bаxolаri bilаn tаnishаdilаr. Topshiriqni yozib olаdilаr

Mavzu: Kompyuter viruslari va ularni turlari.

O`quv mashg`ulotining o`qitish texnologiyasi modeli

Vaqt: 80 daqiqa	Ta’lim oluvchilar soni
	1-gurux__	2-gurux__	3-gurux__	4-gurux__
O`quv mashg`uloti shakli va turi	Amaliy
O`quv mashg`uloti rejasi	1. Kompyuter viruslari haqida tushuncha. 2. Antivirus dasturlari va ularning vazifalari.
O`quv mashgulotining maqsadi: Kompyuter viruslari va ularni turlari, antivirus dasturlari to`g`risidagi bilim ko`nikmalarni shakllantirish mustaxkamlash.
O`qitish natijasi	Mavzuni o`zlashtirish natijasida o`quvchilar Kompyuter viruslari va ularni turlari, antivirus dasturlari to`g`risida bilimga ega bo`ladilar.
Pedagogik vazifalar 1. Kompyuter viruslari va ularni turlari bilan tanishtirish. 2. Antivirus dasturlari imkoniyatlarini tasniflab berish. 3. Antivirus dasturida ishlashni tushuntirish. 4. Antivirus dasturi imkoniyatlarini ochib berish	O`quv faoliyat natijalari; 1. Kompyuter viruslari va ularni zararlari to`g`risida bilimiga ega bo`ladilar 2. Antivirus dasturlari imkoniyatlarini tasniflaydilar 3. Antivirus dasturi imkoniyatlarini aytib beradilar 4. Kompyuter viruslari va ularni zararlarini tartibli ravishda izoxlab beradilar
O`qitish metodlari	Tushuntirish/ko`rsatma berish. Suxbat.
O`qitish vositalari	Matnlar, yozuv taxtasi, kompyuter, ko`rgazmali qurol
O`quv faoliyatini tashkil etish shakli	Guruhli
O`qitish sharoiti	Maxsus texnik vositalar bilan jixozlangan guruxlarda ishlashga muljallangan xona
Qayta aloqaning usul va vositalari	Savol-javob

O`quv mashg`ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	O`qituvchi	Ta’lim oluvchi
1-O`quv mashg`ulotiga kirish (5daq.)	Tashkiliy qism: 1. O`quvchilarni mashgulotga tayyorgarligi va davomatini tekshiradi	Mashg`ulotga Tayyorlanadilar
2-bosqich. Asosiy (65daq.)	Tаyanch bilimlаrni fаollаshtirish: 1. Uygа berilgаn vаzifаni nаzorаt qilish xаmdа o`tilgаn mаvzu bo`yichа o`quvchilаrgа sаvollаr berish, ulаrni bаxolаsh; Mаqsаd vа vаzifаni belgilаnishi: 2.Mаshg`ulotning nomi, rejаsi, mаqsаd vа o`qitish nаtijаlаri bilаn tаnishtirish; 3. Mustаqil ishlаsh uchun аdаbiyotlаr bilаn tаnishtirish; 4.O`quv mаshg`ulotidа o`quv ishlаrni bаxolаsh mezoni vа ko`rsаtkichlаri bilаn tаnishtirish; Tа`lim oluvchilаr bilimini fаollаshtirish: 5.Tezkor–so`rov, sаvol-jаvob, texnikаlаr orqаli bilimlаrni fаollаshtirаdi; Yangi o`quv mаteriаl bаyoni: 6. Amaliy mаshg`ulotning rejаsi v аtuzilishigа muvofiq, o`qitish jаrаyonini tаshkil etish bo`yichа xаrаkаtlаr tаrtibini bаyon etiladi. Аsosiy xolаtlаrni yozdiriladi; 7. Slаydlаrni Power Point tаrtibidа nаmoyish vа shаrxlаsh bilаn mаvzu bo`yichа аsosiy nаzаriy xolаtlаrni bаyon qilаdi; Yangi o`quv mаteriаlini mustаxkаmlаsh: 8. Mustаxkаmlаsh uchun sаvollаr berilаdi. Jаrаyon kichik guruxlаrdа dаvom etishini mа’lum qilinаdi; 9. Kichik guruxlаrgа bo`lаdi, kichik guruxdа ishlаsh qoidаsi bilаn tаnishtirаdi xаr bir guruxgа topshiriq berаdi vа bаxolаsh mezoni bilаn tаnishtirаdi. Ishni bаjаrish yo`riqnomаsini berаdi; 10.Guruxlаrdа ishlаrni boshlаshgа ruxsаt berаdi. Xаr bir kichik gurux ishtirokchisi vаzifаni bаjаrish tаrtibini tushungаnligini аniqlаsh mаqsаdidа kаytа аlokа o`tkаzаdi.Bаjаrish jаrаyonini kuzаtаdi, mаslаxаtlаr berаdi. 11.Ishgа аjrаtilgаn vаqt tugаgаnini mа’lum qilаdi, guruxlаr taqdimotini tаshkil etаdi.Gurux а’zolаrigа diqqаt bilаn eshitishlаrini vа sаvollаr berishlаrini, shu bilаn birgа o`zаro bir-birlаrini bаxolаshlаrinieslаtаdi. Jаvoblаrni to`ldirаdi vа qisqаchа xulosаlаr qilаdi; 12.Guruxlаr ishini o`zаro bаxolаshni o`tkаzаdi, mаvzuning xаr bir qismi bo`yichа xulosаlаr qilаdi, eng аsosiylаrigа e’tibor qаrаtаdi, berilаyotgаn mа’lumotlаrni dаftаrgа qаyd etishlаrini eslаtаdi. Mаvzuning kаsbiy fаoliyatlаridаgi аxаmiyati bilаn bog`lаb mаvzuni yakunlаydi.	Uy vаzifаsini tаkdim etаdilаr. Sаvollаrgа jаvob berаdilаr. Mаvzu nomi vа rejаsini yozib olаdilаr. Diqqаt qilаdilаr. Sаvollаrgа jаvob berаdilаr. Topshiriqni bаjаrаdilаr. Kichik guruhlаrgаbo`linаdilаr. Kichik guruhdа ishlаsh qoidаsi bilаn tаnishаdilаr. Xаr bir gurux o`z topshiriq vаrаqlаri bo`yichа fаoliyatini boshlаydi. Xаr bir gurux sаrdorlаri chiqib o`z ishlаrini tаqdim qilishlаrini аytаdi. Berilgаn qo`shimchа sаvollаrgа jаvob berаdilаr. Gurux ish nаtijаlаrini o`zаro bаxolаydilаr. Mа’lumotlаrni dаftаrgа qаyd qilаdilаr
3-bosqich Yakuniy (10 daq.)	Mаshgulot yakuni: 1. Fаol ishtirok etgаn o`quvchilаrni jаvoblаrini izoxlаb bаxolаydi vа rаg`bаtlаntirаdi. Uygа vаzifаni berilishi: 2. Kelgusi mаshg`ulotgа vаzifа vа uni bаjаrish yuzаsidаn yo`riqnomа berаdi.	Bаxolаri bilаn tаnishаdilаr. Topshiriqni yozib olаdilаr

Mavzu: Kompyuter viruslari va ularni turlari.

Reja: 1. Kompyuter viruslari haqida tushuncha.

2. Antivirus dasturlari va ularning vazifalari.

Kompyuter virusi o`lchami bo`yicha katta bo`lmagan,maxsus yozilgan dasturdan iborat bo`lib, u o`zini boshqa dasturlarga «yozib qo`yishi», shuningdek, kompyutyerda turli noxush amallarni bajara olishi mumkin.Bunday dastur ishlashni boshlaganda dastlab boshqaruvni virus oladi.Virus boshqa dasturlarni topadi va unga «yuqadi», shuningdek, qandaydir zararli amallarni (masalan, diskdagi fayl yoki fayllarning joylashish jadvalini buzadi, tezkor xotirani «ifloslaydi»)bajaradi.

Virus joylashgan dastur odatdagidek ishini davom ettiradi. Tashqaridan dasturning kasallanganligi bilinmaydi. Ko`p turdagi viruslar shunday tuzilganki, kasallangan dasturni ishga tushirganda virus kompyuter xotirasida doimiy qoladi va vaqti-vaqti bilan dasturlarni kasallaydi va kompyutyerda zararli amallarni bajaradi. Mavjud bo`lgan viruslarning ko`pchiligi yadro sistemali fayllarni afzal ko`radilar, chunki ko`p zamonaviy kompyuterlarda fayllar sistemasi bir xil yuklanadi, masalan, viruslar aksariyat hollarda Command.com fayliga birlashtirladi va DIR buyrug`i bilan boshqa disk va direktoriyalarga tarqaladi.Ko`p hollarda sistemaning zararlanishi kiritish va chiqarish jarayoniga murojaat qilganda ro`y beradiAslini olganda, viruslar sistemalarga birikib ketish uchun har qanday yo`llarni ishlatishadi, shuning uchun ham zararlanmaydigan sitemalar yo`qdir.

Kompyuterlarga viruslarning kirib ketishining asosiy yo`li bo`lib zararlangan disketalar xizmat qiladi.Viruslar borgan sayin beshavqat va hech narsadan qo`rqmaydigan bo`lib bormoqda, hatto eng yetuk viruslarga qarshi dasturlar ham ular bilan kurashishga ojizlik qilmoqdalar. Shunday viruslar mavjudki, ular energiyaga bog`liq bo`lmagan xotiraga yashirinib olib,sistemani tozalashda juda katta qiyinchiliklar tug`diradilar. Hatto haqiqiy firma belgisiga ega bo`lgan, siqilgan dastur ham virusdan holi ekanligiga hech kim kafillik bera olmaydi.Viruslarni CD-ROM disklarning shtampovka jarayonida ham o`rnashganlik hollari mavjuddir.

Virus faoliyati asosan 4 ta fazaga ega;

- uxlash fazasi;

- ko`payish fazasi;

- ishga kirishish fazasi;

- vayron qilish fazasi.

Virus ixtirochisi asta-sekinlik bilan foydalanuvchining ishonchini qozonish maqsadida, uxlash fazasini ishlatishi mumkin, chunki bunda virus ko`paymaydi va ma’lumotlarni buzmaydi. Virus bilan quyidagi turdagi fayllar zararlanishi mumkin:

- Bajariluvchi fayllar: *.com va *.exe ko`rinishidagi fayllar. Bu fayllarni zararlaydigan viruslar fayl viruslari deyiladi. Bajariluvchi fayllardagi viruslar shu faylga tegishli bo`lgan dastur ishlaganda o`z faoliyatini boshlaydi.

- Operatsion sistemaning yuklovchisi va qattiq diskning asosiy yuklovchi yozuvlardan iborat fayllar. Bu sohalarni zararlaydigan viruslar yuklovchi yoki but viruslar deyiladi. Bunday viruslar kompyuter yuklanishi bilan ishlay boshlaydi va u rezidentlik holatiga o`tadi, ya’ni doim kompyuter xotirasida saqlanadi. Tarqalish mexanzmi- kompyuterga qo`yiladigan disketlarni yuklovchi yozuvlarini zararlanishi. Bularda joylashgan viruslar shu qurilmalar, qurilmalar drayverlari, ya’ni har xil qurilmalar ishini ta’minlovchi dasturlarga murojat qila boshlaganda ishga to`shadi. Diskdagi fayl sistemani o`zgartiradigan viruslar. Odatda bunday viruslar DIR deb ataladi. Bu viruslar diskning biror bir sohasida fayllarning oxiri sifatida yashirinadilar. Ular ko`rsatkichlar boshini yozuv oxiriga olib o`tib qo`yadi va NDD (Norton Disk Doktor) bilan tekshirganda diskning buzulganligi ma’lum bo`ladi.

Ko`rinmas va o`zi differensiallanuvchi viruslar.

Ko`p viruslar o`zini sezdirmaslik uchun sistemada DOS ga murojaat qila boshlaganda fayllarni huddi oldingi holatidek ishlanishini ta’minlaydilar. Ko`rinmas viruslar shunday tarzda harakat qiladi. O`zi differensiallanuvchi viruslar esa o`z shaklini takomillashtiradi. Ko`p viruslar boshqalar uning ishlash mexanzmini sezib qolmasliklari uchun o`zining katta qismini kodlangan holda saqlaydi. Bu albatta bunday viruslarini topishda qiyinchiliklar tug`diradi.

BOOT-viruslar. Ba’zida disketdan hech narsa ko`chirmasdan ham, undan qandaydir dasturni yuklamay turib virus bilan zararlanish mumkun. Masalan STONE yoki MARS kabi viruslar mavjudki, ular kompyuterni yoqishingiz bilan yoki qayta yuklaganingizda, ichida disket qolib ketgan bo`lsa, zarar yetkazishi aniq. Bunday viruslar BOOT-viruslar deyiladi. BOOT Sector-.yuklanuvchi soha degan so`zdan kelib chiqqan. Kompyuter yoqilishi bilan disket orqali yuklanishga harakat qiladi,agar kompyutyerda yuklanish disketi bo`lmasa,buning uddasidan chiqa olmaydi.Lekin disket qanday bo`lishidan qat’iy nazar, BOOT-viruslar kompyuterni bemalol zararlaydi, shuning uchun ehtiyotkorlik talab qilinadi.

Kompyuter zararlanganda birqancha g`aroyib hodisalar yuz beradi:

-Ba’zi bir dasturlar ishlamaydi yoki yomon ishlay boshlaydi;

-Ekranga boshqa habarlar yoki simvollar chiqa boshlaydi;

-Kompyuter ishlash sekinlashadi;

-Ba’zi bir fayllar buziladi yoki ularning hajmi ortiqcha har xil yozuvlarni qo`shish hisobiga o`zgaradi, kattalashadi;

-Operativ xotiraning bo`sh joyi qisqaradi; sistemali disketdan dasturlarni yuklash qiyinlashadi, yoki umuman yuklanmaydi va h.k.

Mavzu: Antivirus dasturlari va ular bilan ishlash.

O`quv mashg`ulotining o`qitish texnologiyasi modeli

Vaqt: 80 daqiqa	Ta’lim oluvchilar soni
	1-gurux__	2-gurux__	3-gurux__	4-gurux__