Rivojlantirish instituti

Birinchi faza. Bu intosikasiya fazasi bo‘lib, periodont to‘qimasida
yallig‘lanishning boshlanishi, ko‘pincha pulpitni o‘z vaqtida to‘la davola-
maslik natijasida ro‘y beradigan davridir. Bunda bemorlar kasallangan
tishda uzoq, to‘xtovsiz simmilovchi og‘riq borligiga shikoyat etishadi.
Ba’zida bemor tish bosilganida ham og‘riq paydo bo‘lishi, vertikal
perkussiyada ham og‘riq bo‘lishi, lekin tish atrofidagi yumshoq to‘qima-
larda o‘zgarish bo‘lmasligi qayd etiladi. Chetki (regiona) limfa tugunlari
salgina kattalashgan va ozgina og‘riqli bo‘lishi mumkin.
Bundagi patologoanatomik o‘zgarishlar periodont to‘qimasiga turli
mikroblar, fizik, kimyoviy va boshqa salbiy ta’sirotlar oqibatida yuzaga
keladigan hujayralar modda almashiluvi (metabolizmi) ning buzilishi,
sut kislotasini to‘planishi va asidozning rivojlanishi, bular esa shish paydo
bo‘lishi va qon tomirlar o‘tkazuvchanligini oshganligi bilan xarakter-
lanadi. Mikroskop ostida yallig‘lanish alomatlari — qizarish, tomirlar
atrofidagi to‘qimalarda zardob so‘rilganligi, perivaskulyar yallig‘lanish,
shish ko‘rinadi.
Ikkinchi faza. Bu fazada ekssudasiya jarayoni to‘xtovsiz
simmillaydigan og‘riqlar bilan kechadi. Tish bosilganda, xattoki arzimas
bosim tushganda, tegilganda ham og‘riq seziladi. Vertikal va boshqa
yo‘nalishdagi perkussiya ham og‘riqli bo‘ladi. Tishni patologik qimirlab
qolishi, bemor kasal tishining go‘yoki o‘sganligiga shikoyat qilishi
mumkin. Bu hollar periodont to‘qimasining vazifalari infiltrasiya
oqibatida buzilganligi, to‘qima tuzilishining buzilganligi (tolalar, fibroz
tolalar, kollagenlar), tish atrofidagi milk qizarishi va shishishi, paypaslab
ko‘rilganda esa, undagi og‘riq paydo bo‘lishi kabi noxush kasallik
alomatlariga olib keladi. Pulpa o‘lganligi sabab, kasal tish xaroratga
(issiq, sovuq) reaksiya bermaydi. Ayrim hollarda tish atrofidagi, og‘iz
burmalaridagi va jag‘ni o‘rab turuvchi yumshoq; to‘qimalarda shish,
og‘riqlar paydo bo‘la boshlaydi. Og‘iz burmasi shish tufayli tekislangan.
Bunda perkussiyaga nisbatan palpasiya qilganda, ko‘proq og‘riq, seziladi.
Abssess paydo bo‘lganda shilliq osti qavatida yaqqol ko‘rina boshlaydi.
Agar abssess yorilsa, oqma yo‘llar, shilliq qavatda yoki terida bo‘lib,
ulardan yiring chiqa boshlagach, bemor salgina engillik sezadi, lekin
simillab turgan doimiy og‘riqlar qoladi.
Yuqori jag‘dagi kichik (premolyar) va katta (molyar) chaynov tishlar
atrofidagi abssesslaridan ekssudat gaymor bo‘shlig‘iga o‘tib, uning
yallig‘lanishiga olib kelishi, unda tana xaroratining ko‘tarilishi, qon

---

1 7 2
tarkibidagi patologik o‘zgarishlar (leykositoz, eritrositlar cho‘kishining
oshishi) va gaymoriga (odontogen gaymorit) xos belgi, alomatlar yuzaga
keladi. Paypaslab regionar limfa bezlarining shishganligi va undagi
og‘riqlar borligi qayd etiladi.