Rivojlantirish instituti

O‘tkir yiringli periodontit (per. acuta purulenta)
Bu o‘tkir periodontitlarni eng og‘ir shaklidir. Bunda bemor og‘ir,
kuchli lo‘qqilovchi, uzuvchi og‘riqqa shikoyat qiladi. Tana xarorati 38-
39 S va undan balandga ham ko‘tarilishi, bosh og‘rig‘i, et uyushishi,
uyqu buzilishi (uyqusizlik), ovqat qabul qila olmaslik kabi xodisalar
yuzaga keladi. Bemor og‘riq tishlar o‘sganligi — buni shifokor ham
ko‘rishi mumkin, tish patologik qimirlab qolishi, unga tekkanda kuchli
og‘riq, gapirish qiyinlashganligi kabilarga ham shikoyat qiladilar. Bemor-
lar og‘izlarini ochib yurishga, tishlarni bir-biriga bosmasdan yurishga
majbur bo‘ladilar. Bu o‘z navbatida og‘izdan so‘lak oqib turishiga sabab
bo‘ladi. Milk shishgan, yaxshigina qonga to‘lgan. Milk yumshoq
to‘qimalarida infiltrat borligi aniqlanadi. Og‘iz yumshoq to‘qimalarida
og‘iz tozalik qoidalariga rioya qilmasligi yoki og‘riqni pasaytirish
maqsadida kasallarni spirt, odekolon, O‘zbekiston sharoitida achchiq
tosh kabilarni qo‘llashi oqibatida oqish-sarg‘ish karashlar borligini ko‘rish
mumkin. Undan tashqari og‘izdan qo‘lansa xid chiqadi. Limfatik bezlar
kattalashgan, og‘riqli. Kasal tish tomonidagi yuzda-kollaterial shish,
ba’zida bu shu darajada kattaki, yuz xusnini buzib turadi. Lekin shishning
kattaligi, hajmi periodontdagi yallig‘lanish og‘irligiga to‘g‘ri kelaver-
maydi. Og‘iz burmalarida, suyak usti pardasi ostida yoki milk osti
to‘qimalarida abssesslar hosil bo‘lishi mumkin. Agar yiringli periodontit
jag‘ tishlarida, xususan aql tishlarida bo‘lsa, u holda chaynov va ichki
qanotsimon mushaklarining reflektor qisqarishi yoki ularga yallig‘lanish
o‘tganligi tufayli og‘iz ochilishi turli darajada chegaralanib qolishi bo‘lishi
mumkin. Periodont to‘qimasida to‘plangan yiring, yuqorida ta’kidlangan
yo‘llar orqali chiqishi, organizmga — qonga tushib, intoksikasiya holatini
yuzaga keltirishi mumkin. Shunday qilib, zardobli yoki o‘tkir periodontit
turlicha klinik kechish xususiyatlariga ega ekan. Yallig‘lanish periodont
to‘qimasining qayerida joylashgan joyiga qarab, o‘tkir marginal (zardobli
yoki yiringli), o‘tkir cho‘qqi, apikal (zardobli yoki yiringli), o‘tkir
cho‘qqi, apikal (zardobli yoki yiringli) va o‘tkir umumiy, total (zardobli

---

1 7 4
yoki yiringli) periodontitlar deb tashhislanadi. Yuqorida biz, o‘tkir
marginal va o‘tkir cho‘qqi, apikal periodontitlar ustida so‘z yuritdik.
Endi, o‘tkir umumiy periodontit to‘g‘risida qisqa tushincha beramiz.
O‘tkir umumiy (total, tarkalgan) periodontit o‘tkir pernodontitning
eng og‘ir, kasalning umumiy ahvolini ancha og‘irlashtiradigan periodontit
bo‘lib xisoblanadi.
Agar marginal periodontitda yallig‘lanish faqat tish bo‘yin qismida,
o‘tkir cho‘qqi, apikal periodontitda tish ildiz uchi atrofida kechsa,
umumiy o‘tkir periodontitda yallig‘lanish butun periodont to‘qimasida,
ya’ni to‘qimaning hamma erida joylashgan. Albatta uning klinikasidagi
bemor shikoyatlari marginal va apikal periodontitlardan tashqari, umumiy
tana o‘zgarishlari tana xaroratining ko‘tarilishi, bosh og‘rig‘ining zo‘ra-
yishi, uyqu va ishtaxa buzilishlari, injiqlik, gap yoqmaslik, kuchli doimiy
og‘riqlar, tishga tekkanda qattiq og‘riq, ovqat chaynay olmaslik, gapira
olmaslik, og‘izni yopa olmaslik, jag‘, yuzdagi turli kattalikdagi shishlar,
so‘lak oqishi va shunga o‘xshash ko‘p noxush holatlarni o‘z ichiga qamrab
oladi. Bunda kasal odam vaqtincha ishga yaroqsiz bo‘lib qoladi.